Alkmaar is bijzonder mooi. Ik kan niet anders zeggen. Maar het is eigenlijk ook best klein. Dat wil zeggen, alleen het historisch centrum is klein, want de hele agglomeratie – ook wel Groot Alkmaar genoemd – telt meer dan 300.000 inwoners. Het meest mooie aan de stad vind ik de variatie in de huizen, werkelijk ieder huis is anders. Alkmaar heeft een historisch centrum met 399 rijksmonumenten en 700 gemeentelijke monumenten. Het historische centrum is ongeveer 1200 meter lang bij 650 meter breed en het wordt geheel omsloten door een singel. Binnen de singel zijn nog een drietal grachten, waardoor de stad een echte grachtenstad is. Ophaalbruggen, kleine bootjes en rondvaartboten geven de grachten een idyllisch beeld. Het historische centrum telt veel steegjes en autoloze straten, waardoor er ruim baan is voor terrasjes, winkels en lekker slenteren.
Wat mij het meest verbaasde is dat Alkmaar ‘walletjes’ heeft. In de Achterdam zitten de dames ‘netjes’ achter de ramen. De rode lampen bevestigen toch wel dat het om prostitutie gaat. Ja, daar hoor de reisbureaus nooit over praten! De steeg is ook niet in Google streetview opgenomen. Bewust? Ik weet het zeker.
Een inwoner van Alkmaar heet een Alkmaarder, maar wordt in de volkstaal ook wel kaaskop genoemd. Alkmaar staat bekend als ‘de kaasstad’ en dat is tot ver over de grenzen bekend. Van begin april tot begin september wordt nog steeds wekelijks een traditionele kaasmarkt gehouden. Die kaasmarkt is eigenlijk niet meer dan een toneelspel. Er wordt niet echt meer kaas verhandeld. Puur toeristisch dus. Het stikt er dan ook van de Duitse toeristen en het aantal winkeltjes dat kaas verkoopt is erg groot.
De oplettende kijker vallen vast de dikke gouden duiven op die op diverse daken staan. De duiven zijn onderdeel van het kunstwerk de Duivenwagen van kunstenares Marte Röling uit 2009. Aanvankelijk stonden ze op de nieuwe Friese brug, maar vanwege vandalisme zijn ze verplaatst naar ‘veilige oorden‘. Op 10 daken in de binnenstad zijn nu de duiven te bewonderen.
Alkmaar is gewoon een unieke stad met zijn mooie panden en bruggen. Diverse panden hebben een uniek verhaal.
Accijnstoren, Bierkade 26
De Accijnstoren is een gebouw uit 1622 aan de Bierkade. Het was aanvankelijk een soort belastingkantoor. Goederen die werden ingevoerd via de grachten moesten worden aangegeven. De accijnzen waren een belangrijke inkomstenbron voor de stad. De brug waar de toren deels op staat, was ooit een draaibrug, die in 1903 werd vervangen door een ophaalbrug. Door toenemend verkeer is deze brug inmiddels verdwenen. In 1924 werd de toren 4 meter verplaatst vanwege de verbreding van de Bierkade.
Alkmaarse Bed and Breakfast, Luttik Oudorp 18
Ja, waarom zou je altijd in een hotel overnachten? In Nederland denk je misschien niet zo snel aan een B&B, maar het kan wel. De Alkmaarse Bed and Breakfast is te vinden in hartje centrum van Alkmaar aan de Lutik Oudorp op vijftien minuten lopen vanaf het centraal treinstation. Het monumentaal pand uit 1630 is ingericht met drie kamers. We worden hartelijk welkom geheten en de eigenaar brengt ons naar onze zolderkamer. Het gebouw heeft binnen en buiten veel originele details wat voor een warme sfeer zorgt. Daarnaast hebben de kamers het comfort van deze tijd, zoals een luxe regendouche, heerlijke bedden, wifi en digitale televisie. Bij de twee zolderkamers slaap je onder de bruine balkenconstructie van het dak hetgeen een romantische sfeer geeft. In de ochtend krijgen we een heerlijk ontbijtje in de eetzaal op de begane grond.
Bruggen
Vanwege de grachten zijn er heel wat historische bruggen in Alkmaar waarvan diverse zogenaamde ophaalbruggen zijn. Je kunt er prachtige foto’s nemen die niet zouden misstaan op een ansichtkaart.
Hooge Huys, St. Laurensstraat 1-3
Wandelend door Alkmaar kom je heel wat leuke pandjes tegen. Het hooge Huys uit 1931 tegenover de St. Laurenskerk is er zo een.
Het Hooge Huys is vernoemd naar de verzekeringsmaatschappij en naar het pand dat voorheen op deze plek stond.
Het complex waartoe het Hooge Huys behoort, is in 2002 in het rijksmonumentregister ingeschreven. Naast het Hooge Huys behoren het Princenhof, de conciërgewoning uit 1933 en de Hof van Teylingen uit 1961 ook tot het complex.
Huis Leeuwenburg, Mient 23
Dit pand met de gevel in de stijl van de barok of Lodewijk XIV-stijl is in 1969 als rijksmonument opgenomen in het monumentenregister.
Jacob Leeuwenburg kocht in 1702 het pand van de erven van Gerrit Floriszoon Wildeman. In 1707 liet Leeuwenburg de gevel wijzigen waardoor deze voor het aangrenzende pand uit kwam te steken. In 1737 kwam er naast Leeuwenburg een nieuwe buurman wonen: Sijbrant van Haften. Hij merkte op dat de dakrand die Leeuwenburg had laten bouwen voor zijn eigen gevel uitstak. De dakrand van Leeuwenburg zou 17 duim (dat is ongeveer 44 cm) voor zijn gevel steken.
Nadat Van Haften bij de gemeente was gaan klagen, stelde de gemeente, na een onderzoek in december 1731, Leeuwenburg in het ongelijk. Naar aanleiding hiervan liet Leeuwenburg het wapenschild van Alkmaar op zijn gevel plaatsen met daarop twee leeuwen met het achterwerk naar het wapenschild gericht. Hij had duidelijk schijt aan de gemeente. In een stadswapen fungeren de leeuwen normaal gesproken als schildhouders die met hun voorpoten het schild vasthouden. De gemeente heeft de situatie nooit aan laten passen, daardoor steekt de gevel tot op heden voor die van de buren langs.
Huis met de Kogel, Appelsteeg 2
Het Huis met de Kogel aan de Fnidsen is een rijksmonument en is een van de meest bijzondere huizen van Alkmaar met een mooi verhaal. Een van de eerste bewoners was Jan Arendszoon. Hij was een van de eerste hagenpredikers van het huidige Nederland.
Het huis dankt zijn naam aan de kogel die tijdens het Beleg van Alkmaar in het huis is ingeslagen. Volgens de legende zou bij de inslag de 40 pond zware kogel dwars door de gevel zijn gegaan, waarbij alle gezinsleden ongedeerd bleven. Binnen in het pand zou het een stoel, waarop een dochter van Jan Arentsz zat te spinnen, het spinnewiel en de wastobbe waarin Jan Arentsz’ vrouw aan het wassen was, vernietigd hebben. Van de herstelkosten is een rekening bewaard gebleven. Op de rekening is sprake van een ‘gatt’ in het huis na een inslag van een Spaanse kanonskogel. De kogel van circa 10 cm is later letterlijk in de linkerhoek van de achtergevel aangebracht aan de grachtzijde als herinnering.
De houten gevels van het pand zijn allemaal in overstek gebouwd. Elke verdieping is daarbij op consoles geplaatst. Overkragingen van gevels was een list om het huis te vergroten, terwijl het grondplan niet groter werd. Belasting werd immers gebaseerd op het grondplan.
Indoor City Camping, Wageweg 17
Een van de dingen die mij het meest verbaasde in Alkmaar was de Indoor City Camping. Per toeval lopen we letterlijk dwars door het gebouw op weg naar ons B&B dat er naast ligt. Nooit eerder zag ik een indoor camping. Ik zie caravans, tenten en picknicktafels op een kunstgrasveld en dat allemaal op de begane grond van het pand aan de Wageweg. Wat een ludiek idee. Lekker het hele jaar door kamperen en dat zonder nat te worden en in nat gras of modder te trappen! Dus als je eens iets anders zoekt dan een hotelbed is dit een geweldig alternatief.
Kerken
De kerken in het oude centrum zijn eenvoudig te tellen. Om de grote St.Laurenskerk kun je niet heen. De kerk uit de 14e eeuw is een toonbeeld van Brabantse gotiek. Er zijn tegenwoordig geen diensten meer en de kerk heeft nu een toeristische functie. In de kerk staat de tombe van graaf Floris V van Holland. Deze bevat alleen de ingewanden, die bij het balsemen zijn verwijderd. Het lichaam van Floris is later herbegraven in Rijnsburg.
Andere kerken in het centrum zijn: de Laurentiuskerk en de Kapelkerk, maar die zijn lang niet zo mooi.
Molens
Tot 2015 telde de gemeente Alkmaar dertien molens. Daarvan bevinden zich er twee in Koedijk, zes in het dorp Oudorp en vijf in de stad Alkmaar zelf. Sinds 2015 omvat de gemeente Alkmaar ook het grondgebied van de voormalige gemeenten Schermer en Graft-De Rijp. Sindsdien telt de gemeente Alkmaar maar liefst 32 molens.
Aan de rand van het oude centrum ligt de Molen van Piet die officieel ‘molen De Groot’ heet. De naam ‘Molen van Piet’ wordt veel gebruikt omdat de familie Piet de molen al vele jaren bewoont en beheert. De ronde stenen stellingmolen werd gebouwd in de 18e eeuw, en was bedoeld voor het malen van graan. Er worden rondleidingen gegeven en er is een souvenirwinkeltje.
Korenmolen ’t Roode Hert ligt op ongeveer 900 meter ten noorden van het centrum aan de Frieseweg 102. Het is een in 1925 gebouwde stellingmolen. Er wordt in de molen nog steeds graan tot meel verwerkt en onderin bevindt zich een winkel waarin meelproducten worden verkocht.
Moriaanshoofd, Langestraat 93
Het rijksmonumentale pand Moriaanshoofd is een voormalig patriciërshuis. De Moriaanshoofd heeft zijn naam te danken aan de functie die het pand in 1820 verkreeg namelijk die van (stads)herberg. De herberg heette zo omdat er een gaper in de vorm van een morenkop aan de gevel hing. Dit was een verwijzing naar de apothekers die dergelijke hoofden als uithangborden gebruikten om aan te geven dat er medicijnen te krijgen waren. In de herberg was ook een ‘goed’ medicijn te verkrijgen.
Daarvoor is het pand ook ambtswoning geweest van burgemeesters en van een rechter Simon Schagen die de woning geheel liet verbouwen.
Boven op de erker staat een rijk gebeeldhouwde houten bekroning. De bekroning staat symbool voor de rechtspraak. De voorstelling is van de goede rechter in de vorm van de adelaar. De vrouw links met helm is een personificatie van Dapperheid en Eerlijkheid en de vrouw rechts met lauwerkrans en granaatappel staat voor Overwinning en Eendracht. Tussen deze twee vrouwen bevindt zich nog een voorstelling van de Naakte Waarheid met Vader Tijd.
Het pand is in de eerste helft van de 18e eeuw gebouwd en werd op 10 december 1969 ingeschreven in het monumentenregister. Het pand maakt onderdeel uit van het oude Stadhuis van Alkmaar. Het is een van de mooiste gevels van Alkmaar.
Musea
Alkmaar heeft vier bijzondere musea nl.; het Kaasmuseum, het Biermuseum, het Stedelijk museum en het Beatles Museum.
Het Kaasmuseum is gevestigd op de 1e en 2e verdieping van het Waaggebouw. Uiteraard vind je hier alle info over Alkmaar als kaasstad en tekst en uitleg hoe kaas wordt gemaakt. Vanwege interactieve media is het voor kinderen leuk en leerzaam. Persoonlijk vond ik het museum echter weinig interessant en klein. Gelukkig kost het maar vier euro.
Ik wilde naar het Biermuseum ‘De Boom’gaan, maar dat is op zondag gesloten, omdat het op vrijwilligers draait. Das jammer, want ik was na het slenteren door de stad wel toe aan wat bierdampen. Restte mij alleen een lekker biertje te pakken in het ‘proeflokaal’, zeg maar het café onder het museum.
Het Beatles Museum is als enige buiten het centrum gelegen en wel in de Pettemerstraat.
In het Stedelijk museum was in 2016 een tentoonstelling te zien van Picasso. In de zomer van 1905 verblijft de jonge Pablo Picasso enkele weken in Noord-Holland. Hoewel hij hier maar kort verbleef, is deze vakantie wel van betekenis geweest voor zijn kunstenaarschap. Geweldig toch, dat zo’n wereldberoemde schilder gewoon even in Almaar was om landschappen te schilderen.
Park
Door de omsluiting van de oude stad door de gracht, kon Almaar weinig groeien in het verleden en werd bijna ieder stukje bebouwd. Je zult dan ook weinig groen vinden in de stad. De enige groenvoorziening is aan de westkant, waar een smal (naamloos) park ligt tussen de gracht en de stad met heerlijke wandelpaden en enkele kunstwerken.
Stadhuis, Langestraat 97
Het stadhuis aan de Langestraat is tussen 1509 en 1520 gebouwd in de gotische stijl. Tegenwoordig is dat de winkelstraat van Alkmaar. De hoektoren heeft een opengewerkte peervormige torenspits en het pand zelf is elf traveeën breed. Het complex is op 10 december 1969 opgenomen als rijksmonument. Het stadhuis heeft nog altijd de functie van stadhuis. Sinds de bouw van het stadskantoor vervult het met name de functie van trouwlocatie. En das begrijpelijk wand de gevel met zijn witte spekstenen en speklagen is fotogeniek. De gevel wordt gedomineerd door een trap met op het bordes vier gebeeldhouwde leeuwen. Deze leeuwen dienen als schildhouders van het wapenschild van Alkmaar.
Op de rechtervleugel staan bij de ingangspartij twee beelden, het zijn personificaties van Rechtvaardigheid en de Waarheid. Diverse zalen zijn ingericht met renaissance elementen zoals een beschilderd balkenplafond en een 17e-eeuwse schouw. Het is een prachtgebouw.
Waag
De Waag is onmiskenbaar het meest bijzondere gebouw van Alkmaar. Vanwege zijn centrale ligging en zijn hoogte valt het prachtige monument je meteen op. Op het plein wordt wekelijks de kaasmarkt gehouden en in het pand bevindt zich het Kaasmuseum.
Een waag is een gebouw waar goederen werden gewogen. In Alkmaar was dit dus het wegen van kaas.
Het waaggebouw heeft een interessante geschiedenis die teruggaat tot de 14e eeuw. In die periode diende het gebouw als kapel van het naastgelegen H. Geestgasthuis. In dit soort van ziekenhuis/herberg konden arme reizigers gedurende drie dagen en nachten gratis onderdak krijgen; ook werden er zieken verpleegd door monniken of nonnen. In 1566 gaf de bisschop van Haarlem toestemming om het H. Geestgasthuis in te richten tot waaggebouw. In 1582 besloot men de waag over te brengen naar de grotere H. Geestkapel, die inmiddels niet meer in gebruik was voor de godsdienstige activiteiten.
Op die oostzijde van het gebouw kwam een rijk versierde gevel in renaissancestijl. Op deze gevel staat in gouden letters de spreuk: “SPQA (Senatus Populusque Alcmariensis) RESTITVIT VIRTVS ABLATAE JVRA BILANCIS”. Dit betekent ongeveer: “Moed en kracht schonken regering en burgerij van Alkmaar het verloren waagrecht terug”. Boven de spreuk staan twee beelden die de personificaties van Rechtvaardigheid (Vrouwe Justitia) en de Waarheid voorstellen. Vrouwe Justitia wordt doorgaans afgebeeld als een geblinddoekte figuur, met in haar rechterhand een zwaard en in haar linkerhand een weegschaal. Tussen de beelden bevindt zich een reliëfsteen met het wapen van Alkmaar. Daarboven een opvallende schildering van een landelijk tafereel met twee vrouwen en een man. Onder de klok staat een Romeinse soldaat met een blaasinstrument. Diverse gouden elementen versieren de prachtige gevel.
Mijn persoonlijke top 5 van Alkmaar:
- Een stadswandeling door het historisch centrum
- Een bezichtiging van de Sint Laurenskerk
- Een rondvaart door de grachten
- Een terrasje pakken op het Waagplein
- Een museum naar keuze
De belangrijkste Musea in Alkmaar:
Beatles Museum, Pettemerstraat 12A
Kaasmuseum, Waagplein 2
Nationaal Biermuseum De Boom, Houttil 1
Stedelijkmuseum, Canadaplein 1
Volg mijn reis 