Vilnius 2019

Tijdens onze reis door de Baltische Staten doen we als eerste de hoofdstad Vilnius in Litouwen aan. De stad telt ongeveer 530.000 inwoners en is daarmee net zo groot als de stad Den Haag. Een relatief kleine hoofdstad dus. Ik zoek steden waarmee ik Vilnius kan vergelijken, maar het lukt me niet. Mijn mening is dat iedere stad wel zijn eigen identiteit heeft. Dat geldt ook voor Vilnius. De recensies die ik over Vilnius heb gelezen waren goed, maar zijn die recensies niet gekleurd door commercieel belang? Ik vermoed van wel. Mijn mening wijkt hier enigszins van af. Kort samengevat, Vilnius is wel mooi, maar ook weer niet zo heel mooi. Vilnius staat echter wel op de Unesco Werelderfgoedlijst vanwege haar historisch centrum.
In de meeste reisgidsen wordt een keuken van een land meestal positief beschreven, maar ook hiervoor geldt, is dit niet gekleurd door commercieel belang? Mijn persoonlijke mening over de Litouwse keuken is niet bepaald positief. Ik vind de gerechten weinig verfijnd. Op het bord liggen meestal groenten, vlees en aardappelen en dan ook nog eens veel van ieder ingrediënt met weinig variatie. Aardappelen zijn bij veel gerechten een basisbestand, dat in allerlei vormen wordt bereid. Nou word ik persoonlijk niet warm van aardappelen, zeker niet als het bord er voor een groot gedeelte mee gevuld is. Een van de nationale gerechten in Litouwen is Zeppelin Cepelinai, het zijn aardappelknoedels gevuld met gehakt, kaas of groenten.

Een verhaal over Vilnius zonder het onderwerp ‘Joden’ is geen compleet verhaal. Eind 19de eeuw was 40% van de bevolking Joods. De stad telde meer dan 100 synagogen en werd daardoor het Jeruzalem van het Noorden genoemd. Van de Joden die voor WOII in Vilnius leefden heeft niet meer dan 5% het overleefd. Nog altijd vertoont de stad kenmerken uit de Joodse periode, zoals de kleine en grote getto.
Het mooiste gedeelte van Vilnius bevindt zich op een lintvormig traject van circa 1,7 km dat van noord naar zuid door het centrum loopt. Daarbuiten is de stad al snel lelijk, of minder cru gezegd, minder mooi.
Litouwen is een welvarend en modern land met een even hoge levensstandaard als Nederland. Ook in de Sovjet periode behoorden de Baltische staten tot de rijkere delen van de Sovjet. Dit verbaasde mij, want ik had verwacht dat de levensstandaard meer op een (voormalig) Oostblok land zou lijken, waar de prijzen (nog) lager liggen dan bij ons. Vilnius is geen Litouwen. Een hoofdstad is altijd duurder dan de rest van het land. Dus op het platteland zal het vast aanzienlijk anders zijn. Door de straten rijden veel dure auto’s. De mensen zien er welvarend en gezond uit. Het meest opvallende is eigenlijk wel dat de mensen hetzelfde gelaat hebben als wij. Je ziet haast geen verschil. Er zijn weinig bedelaars in de straten. Van enig voormalig communisme is niets meer te merken.
De bezienswaardigheden bevinden zich dus op een lang traject dat prima te belopen is. Gebruikmaken van het openbaar vervoer is overbodig. Hele volksstammen slenteren de hele dag op en neer over de route. Daarbij zie je veel groepen die onder begeleiding van een gids de hoogtepunten bekijken. Ik neem de route even met je door en begin in het noorden bij de stalen brug over de Neris rivier. Aan de linkerhand ligt de heuvel met de drie kruizen. Op de top staan nog de resten van een fortificatie. Het is het punt waar de stad ooit ontstond. Aan de noordzijde kun je met een kabeltrein de kastelen bereiken en aan de zuidzijde te voet via het park.
De kathedraal van Vilnius doemt al snel op. De huidige vorm is in 1769 herbouwd in neoclassicistische stijl. Deze enorme grote kerk grenst aan een groot plein waar ook de Arkikatedros Varpinė toren staat. De toren is 57 meter hoog. Het onderste gedeelte uit 1522 was ooit een toren van een vestingmuur. De toren is daarna uitgebreid met een aantal verdiepingen en nu lijkt het nog het meest op een losse kerktoren met klokken bovenin de top.

Achter de kerk bevindt zich het Paleis van de Groothertogen. Hier verbleven de groot-hertogen van Litouwen vanaf de 16de eeuw. Tegenwoordig is er het Nationaal Museum gehuisvest.
De route vervolgt over de Pilles, een straat met veel (souvenirs)winkeltjes, restaurantjes en mooie bebouwing. Op nummer 12 bevindt zich het oudste huis van de stad dat uit eind 15de eeuw dateert.
In de Baltische Staten wordt veel amber (steen) gevonden. Amber is een transparant versteend hars in de kleuren oranje, groen, zwart en bruin. Het grootste gedeelte is echter oranje. Omdat het transparant is, zijn vaak nog resten van fossielen in de stenen te zien. Dat maakt het bijzonder. In de souvenirwinkels vind je erg veel sieraden en andere voorwerpen waar de oranje doorschijnende stenen in zijn verwerkt.
Even rechts van de route bevindt zich het presidentieel paleis waar je letterlijk langs de gevel kunt lopen zonder bewaking. Hier werkt de president.
De universiteitsgebouwen is de stad hebben een aantal hofjes die meer dan de moeite waard zijn. De hofjes zijn vrij toegankelijk en een oase van rust in de toch wel drukke stad met toeristen.
Bij de Literatu straat gaan we even links om een honderd tal schilderijtjes en tegeltjes die in de muur zijn gemetseld te bekijken. Deze artistieke elementen brengen een hulde aan de Litouwse schrijvers, dichters en vertalers. Het eerste tegeltje werd in 2008 aangebracht en de andere volgden daarna spontaan.
Een klein stukje van de route ligt de gotische St. Anna kerk die letterlijk aan de naastgelegen St. Franciscuskerk en de Bernardiuskerk is vastgebouwd. Drie kerken die samen versmolten zijn, een unieke situatie. Ondertussen komen we nog diverse andere kerken tegen. Vilnius heeft een aantal religies die elk hun eigen kerk hebben. Veel kerken zijn bijzonder mooi en een bezoekje in de kerk is meestal meer dan de moeite waard. Alle kerken zijn gratis te bezoeken.

We naderen het grote plein voor het stadhuis. Net als de kathedraal heeft het stadhuis een indrukwekkend groot fronton dat ondersteund wordt door grote ronde kolommen. De stijl is neoclassicistisch. In rap tempo komen de St. Casimirkerk, de Heilige Trinity kerk, de Orthodoxe Heilige Geest kerk en klooster en de St. Theresiakerk aan je voorbij. De route eindigt bij de Poort van Dageraad (Morgenrood Poort). Via een trap in een andere kerk kom je in een heilige ruimte boven de stadspoort. Tijdens de sovjet periode kregen veel kerken een andere bestemming, maar dit kerkje durfden de Russen niet te sluiten. Het is misschien wel de kleinste kerk ter wereld en biedt plaats voor slechts enkele bezoekers. In het kerkje staat een gouden Maria beeld. De locatie lijkt nog het meest op een bedevaartsoord. Mensen knielen, bidden en staan stil bij het geloof en hun leven. Volgens velen zouden je gebeden gehoord worden en vervuld worden.

Dit zijn ongeveer de mooiste bezienswaardigheden. Al met al geen super lange en indrukwekkende lijst, maar Vilnius is een mooi begin bij een reis door de Baltische Staten. Binnen een dag heb je eigenlijk alles wel gezien in Vilnius. Wil je ook nog enkele musea bezoeken, trek dan twee dagen uit voor de stad.

De belangrijkste musea in Vilnius:

Alexander Pushkin Literary Museum, Subačiaus gatvė 124
Amber Museum-Gallery, Šv. Mykolo gatvė
Church Heritage Museum, Šv. Mykolo gatvė 9
Contemporary Art Centre, Vokiečių gatvė 2
Energy and Technology Museum, Rinktinės st. 2
Gediminas Tower, Arsenalo gatvė 5
Holocaust Exhibition – The Green House, Pamenkalnio 12
Lithuanian Railway Museum, Geležinkelio gatvė 16
Lithuanian Theatre, Music and Film Museum, Vilniaus gatvė 41
Live Tropical butterfly exhibition, Barboros Radvilaites 7
Money Museum of the Bank of Lithuania, Totorių gatvė 2/8
Museum of Applied Arts and Design, Arsenalo gatvė 3a
Museum of Occupations and Freedom Fights (KGB), Aukų gatvė 2A
Museum of the Custom Jeruzalės, gatvė 25
Museum of the Radvilas Palace Vilniaus, gatvė 24
National Gallery of Art, Konstitucijos prospektas 22
National Museum of Lithuania, Arsenalo gatvė 1
National Museum of Lithuania – The Old Arsenal, Arsenalo gatvė 3
National Museum the Palace of the Grand Dukes of Lithuania, Katedros a. 4
The Centre for Civil Education, Totorių gatvė 28
The Vilnius University Museum, Šv. Jono gatvė 12
Toy Museum, Šiltadaržio gatvė 2
Užupis Blacksmithery Gallery-Museum, Užupio gatvė 26
Vilna Gaon Jewish State Museum, Naugarduko st. 10/2
Vilnius Picture Gallery, Didžioji gatvė 4
Vilnius planetarium, Konstitucijos prospektas 12A
Vilnius University Botanical Garden, Kairėnų gatvė 43
Vytautas Kasiulis Art Museum, A. Goštauto gatvė 1

Mijn persoonlijke top 10 van Vilnius:

1. Kathedraal en Arkikatedros Varpinė toren
2. Heuvel met 3 kruizen en kastelen
3. Pilles straat
4. St. Thersiakerk
5. St. Casimirkerk
6. St. Anna Kerk
7. Poort van Dageraad
8. Paleis van de Groothertogen / Nationaal Museum
9. Plein voor het raadhuis
10. Literatu straat