Volgens een legende zou de stad Rome haar naam ontlenen aan Romulus, één van de tweelingbroers Remus en Romulus. Zij zouden de zonen van de oorlogsgod Mars geweest zijn. De tweeling werd te vondeling gelegd en daarna door een wolvin gezoogd en opgevoed. In Rome maar ook daarbuiten vind je beelden van een wolvin met daaronder twee zogende kinderen. Je moet het verhaal kennen om dit eigenaardige beeld te begrijpen. Romulus en Remus bouwden een nederzetting aan de Tiber rivier. Na een hoog oplaaiende ruzie doodde Romulus zijn broer Remus en gaf de stad zijn naam. Ondertussen heeft men al kunnen achterhalen dat Rome ouder is dan Romulus, maar de legende blijft mooi. De stichtingsdatum van 753 v.Chr, het begin van de Romeinse tijdrekening, klopt dus niet. Wat wel klopt is dat Rome ontstond uit enkele kleine nederzettingen en het door de eeuwen heen zou uitgroeien tot een heus wereldrijk, het Imperium Romanum. De eerste nederzettingen in de 10e eeuw v.Chr. lagen op Palatijn en Esquilijn, twee van de zeven heuvels van Rome.
Dankzij haar rijke geschiedenis is Rome uitgegroeid tot een van de populairste toeristische bestemmingen ter wereld. Een trip naar Rome is een reisje door de geschiedenis. Rome is een soort openluchtmuseum, waar je een stapje zet in de wereld van de oude Romeinen. Diverse paleizen, kerken, zuilen en andere gebouwen in het centrum staan op de Unesco Werelderfgoedlijst.
Rome is bezaaid met beelden op gebouwen, pleintjes, fonteinen enzovoorts. Bijna alle beelden zijn uit de oudheid en het aantal moderne beelden is redelijk zeldzaam. Opvallend detail is dat de beelden veelal bestaan uit engelen en blote mannen. En die blote mannen hebben meestal kleine pielekes! Mag ik concluderen dat Italianen klein geschapen zijn of vond men het gewoon ongepast om ze af te beelden met – hoe zeg ik dat netjes – een grote plassert!
Als je van lange winkelstraten houdt, kom je in Rome aan het verkeerde adres, die zijn er namelijk niet veel. Ook grote supermarkten zijn er niet in het centrum. Kleine winkels liggen over het algemeen verspreid over de stad. De meest exclusieve winkels liggen rond de Spaanse trappen.
Italianen zijn ijdeltuiten. Veel vrouwen maar ook mannen gaan in stijl gekleed. Vrouwen dragen modieuze kleding, make-up en een nonchalante speld in het haar. Niet zelden zie je een man met zijn vingers door zijn lange donkere haren glijden. Als zijn zonnebril niet op zijn neus staat, steekt hij wel in zijn haar.
Rome staat natuurlijk ook bekend om zijn “gelati”. In de stad barst het van de gelateria en ik moet zeggen, het ijs gaat gretig over de toonbank en het smaakt echt heel lekker. Sommige winkels hebben wel 150 verschillende smaken.
De gezelligheid vind je vooral op de pleinen en die zijn in Rome talrijk en ze zijn allemaal netjes voorzien van een naam. Dit verslag is dan ook toegespitst op de pleinen. Op de pleinen vind je veel gezelligheid, cultuur en historie.
Waar je in Rome ook kijkt, op de gekste plekken kom je de lettercombinatie SPQR tegen. Het staat op putdeksels, op gebouwen, op de stadsbus enz. SPQR is de afkorting van het Latijnse Senatus Populusque Romanus, “De Senaat en het Volk van Rome”. De zinsnede fungeerde als officiële naam van het Romeinse Rijk. De afkorting heeft door de eeuwen heen tal van afgeleide betekenissen gekregen zoals; “Sono Pazzi Questi Romani”, “Rare jongens die Romeinen”, uit Asterix en Obelix. Grappig toch? Over tekenstrip Asterix gesproken; het dorpje in Gallië slaagde er als enige in de invasie door de Romeinen onder aanvoering van Julius Caesar te weerstaan met behulp van een toverdrank die de Galliërs oersterk en daardoor onoverwinnelijk maakte. De inwoners van het dorp vormden een ware nachtmerrie voor de Romeinen uit de omliggende legerplaatsen, en waren een doorn in het oog van Julius Caesar.
De persoon Julius Caesar wordt vaak afgeschilderd en geromantiseerd als een held, een machtig persoon, een goede en strijdvaardige veldheer, maar laten we eerlijk zijn, het was gewoon een dictator die uit was op macht en geld. Het Romeinse Rijk was niet voor niets zo groot. Maar hoe dan ook, zonder Julius Caesar zou Rome niet zo groots en bekend zijn geweest. Een man van aanzien die aan de wieg stond van de culturele stad. Het is dus niet zo vreemd dat hij op een voetstuk wordt gezet.
Campo de‘Fiori (bloemenveld)
Campo de’Fiori is een plein dat in tegenstelling tot de anderen niet met “Piazza” begint. Wie dit plein bezoekt komt waarschijnlijk voor de gezellige kleurrijke straatmarkt, maar ooit was dit plein toneel van bloedige executies. In het midden van het plein staat een beeld van Giordano Bruno, een monnik die neerwaarts en in gedachte voor zich uitkijkt. Het plein is erg populair als uitgangsplek vanwege de vele restaurants en bars. Iedere dag behalve op zondag is er een markt met levensmiddelen. Het is een boeiende verzameling van kleuren en geuren.
Castel Saint’Angelo (Engelenburcht)
Castel Saint’Angelo is een burcht aan de Tiber rivier die onderdeel is en was van de vestingmuur. Het staat hoog op een heuvel waardoor de vijand makkelijk in de gaten gehouden en beschoten kon worden. De kanonnen en kogels staan er nog steeds. De burcht is het mausoleum dat gebouwd is in 135 n.Chr. voor en door keizer Hadrianus (Romeins keizer van 117 tot 138 n.Chr.). Hadrianus was een ijdeltuit die half Italië bezaaide met monumenten gewijd aan hemzelf.
De burcht staat sinds 1281 via een ondergrondse tunnel in verbinding met het Vaticaan, maar die is niet open voor publiek. De bedoeling van deze geheime gang was dat de paus in nood toch nog een veilig onderkomen kon vinden. De burcht is helemaal rond, wat best wel knap is voor die tijd. De burcht is nu ingericht als museum. Je moet goed ter been zijn, want je moet aardig klimmen voor je op het “dakterras” van de burcht bent, waar je een mooie panorama over Vaticaanstad en Rome hebt. Het is vooral een gebouw met veel gangen, trappen en promenades op diverse hoogtes. Onderweg loop je door diverse zalen met prachtige wand- en plafondschilderingen.
Oorspronkelijk heette de burcht ‘het gevaarte van Hadrianus’, maar de huidige naam wordt aan de volgende legende ontleend. Met kerstmis in het jaar 590 op het hoogtepunt van een pestepidemie, verscheen aartsengel Michaël aan paus Gregorius, die het zwaard in de schede stak. Daarmee was als een wonder de pest uitgebannen. Daarom staat er nu op de burcht een groot bronzen beeld van aartsengel Michaël.
Colosseo (Colosseum)
Het Colosseum is een groot ovaalvormig openluchttheater van 2000 jaar oud. Het was het grootste amfitheater van het Romeinse Rijk dat werd gebruikt om het volk te vermaken met gladiatorengevechten, drink- en eetgelagen en gevechten met wilde dieren. Kortom, ‘brood en spelen’ voor het volk. Hoe zou het voelen om met zo’n 50.000 uitzinnige Romeinen te kijken naar een bloedige strijd tot de dood er op volgt? Dergelijke beelden worden misschien bij je opgeroepen bij het aanschouwen van dit bouwwerk. Na de opkomst van het christendom in de 6e eeuw werd besloten de gladiatorenspelen af te schaffen. Het gebouw is sedertdien niet meer gebruikt. Vandaag de dag is het Colosseum een van de populairste toeristische trekpleisters van Rome. Het is een van de iconen van de stad. Onlangs werd het verkozen tot een van de zeven nieuwe wereldwonderen. Maar voordat je binnen wil moet je eerst lange wachtrijen, een body- en bagagescan trotseren. Het Colosseum is wat ik noem één grote toeristenfabriek. Per dag komen er tienduizenden toeristen. Het is komen en gaan van mensen. Wat mij het meest verbaasde is dat de hele piste niet te betreden is, omdat onder de piste onderaardse gangen en cellen waren. Deze kelderruimtes hadden blijkbaar houten plafonds en die zijn met de jaren natuurlijk weggerot. Boven het deze plafonds lag het zand van de piste. De tribunes zijn eveneens verdwenen. Die waren dus ook van hout. Duidelijk is aan het metselwerk te zien dat delen van de arena gerenoveerd zijn. Via een trap kom je op de tweede ring, al waar je een mooi uitzicht hebt over de arena. Al met al heb je de arena wel in een uurtje gezien en dat is eigenlijk best weinig voor een dergelijk wereldberoemd gebouw.
Naast het Colosseum staat de Arco di Costantino, de triomfboom van Constantijn (315 n.Chr.).
Circus Maximus
Tussen de heuvels Palatijn en Aventijn lag in de klassieke tijd het grootste stadion van Rome. In dit grote circus, dat in 329 v.Chr. werd gebouwd, vonden wagenrennen plaats. Het bood plaats aan wel 150.000 toeschouwers. De renbaan was 600 meter lang en 225 meter breed. De baan werd in tweeën verdeeld door een aarden wal, de spina (Latijns voor ruggengraat) genaamd. De wagenmenners moesten 7 rondjes om de spina rijden. Nu is het een kale grasvlakte waar regelmatig openluchtconcerten of evenementen plaatsvinden. Buiten deze evenementen is Circus Maximus erg saai en het bezoeken niet de moeite waard.
Foro Romano (Roman Forum)en Palatino (Palatijn) (Historische site)
Een “foro”, ofwel forum in het Nederlands, is een benaming voor een gebied of een stadscentrum in de Romeinse oudheid. In het Latijn betekent het markt.
Het Foro Romano en Palatino zijn zonder enige twijfel een van de hoogtepunten van een citytrip naar Rome. Dit is de grootste historische site van Rome. De dagen dat Rome over de wereld heerste zijn al ver voorbij, maar de stenenresten en ruïnes herinneren nog altijd aan die tijd. De mooie details in de oude gebouwen getuigen nog steeds van prachtige ambacht. Het is een groot archeologisch gebied, zo groot als een stad. Je bent dan ook uren bezig om alles te bekijken. Het is dodelijk vermoeiend, omdat je nogal veel moet klimmen en de wegen zijn sinds 2000 jaar niet meer hersteld. Het terrein is dus allesbehalve vriendelijk voor rolstoelen, oudjes en kinderwagens. Opvallend genoeg kun je er haast geen drinken en eten kopen. Zelf meenemen is dus het advies. Denk vooral aan goede schoenen, zonnebrand en water.
De meeste gebouwen zijn na 20 eeuwen niet zo meer betrouwbaar, waardoor er nog maar weinig gebouwen zijn waar je nog in kunt. Diverse gebouwen zijn afgezet met hekken vanwege de kans op vallende stenen die wel eens losraken.
Met één ticket kan je zowel Foro Romano, Palatino en het Colosseum bezoeken. Foro Romano en Palatino lopen naadloos in elkaar over. Foro Romano is het lage gedeelte waar de mooiste bezienswaardigheden zijn en Palatino is het hoge groene gedeelte met de paleizen.
Romeinse tempels, basilieken en triomfbogen zijn er in overvloed op deze historische site. Bewonder de tempel van Caesar, opgericht ter ere van Julius Caesar nadat hij in 44 v.Chr. vermoord werd. Verder vind je er ook nog overblijfselen van de tempel van Saturnus, de tempel van Castor en Pollux, de tempel van keizer Vespasianus (69-79 n.Chr.) en keizer Titus (79-81 n.Chr.). Naast deze tempels vind je er ook de basilieken die in de oudheid dienst deden als markthal, beursgebouw of rechtbank. Zo is er onder meer de Basilica Aemilia, die gebouwd werd voor opslag van graan. Het Huis van de Vestaalse maagden was een gebouw ter ere van de godin Vesta. Volgens de legende was de moeder van Romulus en Remus hier een priesteres. Foro Romano wordt door midden gesneden door de Via Sacra, of de ‘heilige weg’. Het is een soort hoofdstraat in de historische site.
De volgende gebouwen zijn de hoogtepunten op Foro Romano:
Arco di Tito (Boog van Titus)
De boog van keizer Titus (79-81 n.Chr.) vind je terug op het Foro Romano als je richting het Colosseum loopt. Deze boog werd gebouwd op de top van de Via Sacra. Vermoedelijk werd de boog gebouwd in opdracht van keizer Domitianus (81-96 n.Chr.), ter ere van zijn broer en voorganger Titus. Op de reliëfs van de triomfboog zie je de onderdrukking van de joodse opstand in Palestina en de verwoesting van Jeruzalem, waar Titus en zijn vader Vespasianus verantwoordelijk voor waren. Hoe zullen de Joden dit tafereel tegenwoordig ervaren vraag ik me af.
Curia
Op het Foro Romano staat dit goed bewaarde gebouw. De Curia deed vroeger dienst als zetel voor de senaat. Op deze plaats stond eerst de Curia Hostilia, die al in de 7e eeuw v.Chr. werd gebouwd. Toen dat gebouw afbrandde in 52 v.Chr., liet Julius Caesar deze vernieuwde versie bouwen. De senaatszittingen bleven hier doorgaan, ondanks enkele onderbrekingen wanneer het gebouw schade opliep. Het werd keer op keer hersteld. In de loop van de Middeleeuwen deed het zelfs dienst als een kerk. (Dictator) Mussolini liet echter alle kerkelijke symbolen verwijderen om het gebouw in zijn oorspronkelijke staat te herstellen. Ondanks alle historische feiten is het toch een saai en strak gebouw. Het is niet toegankelijk voor publiek waardoor het voor de toerist weinig boeiend is.
Tempio di Antonino e Faustina (Tempel van Antoninus en Faustina)
De Romeinse tempel werd gebouwd in 141 n.Chr. en was een eerbetoon van keizer Antoninus (138-161 n.Chr.) aan zijn overleden vrouw Faustina. Na de keizers dood werd de naam van de tempel veranderd. In de 7e eeuw werd de tempel tot kerk verbouwd, die gewijd werd aan San Lorenzo in Miranda. In 1602 volgde een nieuwe verbouwing, waarbij de huidige barokke gevel aan de kerk werd toegevoegd.
Tempio di Venere e Roma (Tempel van Venus en Roma)
De Tempel van Venus en Roma was ooit de grootste tempel van Rome. Het werd ontworpen door keizer Hadrianus. Volgens de overlevering zou Apollodoro di Damasco, de beste architect van die tijd, kritiek geuit hebben op de architecturale kwaliteiten van de keizer. De beelden in de nissen waren volgens hem disproportioneel. Kort daarop werd hij ter dood gebracht. Nooit een keizer tegenspreken, zie je wel.
Aan de bouw van de Tempel van Venus en Roma werd begonnen in 121 n.Chr. De tempel was gewijd aan de godinnen Venus Felix en Roma Aeterna. Elke godin had haar eigen cella of heiligdom. Het gebouw was volledig bedekt met wit marmer. Na een zware aardbeving aan het begin van de 9e eeuw werd de tempel volledig verwoest. Toch geven de ruïnes een mooi beeld over hoe de tempel eruit moet hebben gezien. De Tempel ligt recht tegenover het Colosseum.
Keizerlijke fora
Als je vanaf Piazza Venezia over de Via dei Imperiali wandelt richting het Colosseum ligt rechts van de weg het Foro Romano en links van de weg vier keizerlijke fora. Dit zijn de historische overblijfselen van Romeinse nederzettingen die gebouwd werden tussen 46 v.Chr. en 113 n.Chr. Een Romeins forum vormde in die periode het middelpunt van de stad. Tekst en uitleg van de fora wordt met borden weergegeven op de straat. Feitelijk is de Via dei Imperiali niet de scheidingslijn tussen de keizerlijke fora en Foro Romano, de gebieden lopen in elkaar over. Dat betekent dat een deel van de ruïnes zich nog onder de weg bevinden. Zouden ze dat nog ooit opgraven? Beginnend bij Piazza Venezia tref je vervolgens aan je linkerhand:
Foro di Traiano (Trajanus)
Het Forum van keizer Trajanus (98-117 n.Chr.) was het laatste en tevens grootste van de vier keizerlijke fora van Rome. In 112 n.Chr. werd het geopend om de verovering van Dacië te vieren. Dacië is een oude benaming van ongeveer het huidige Roemenië. Met de oorlogsbuit werd het forum gefinancierd. Om het plein te betreden moest je onder een grote triomfboog door. Op het forum stond de grootste basiliek van het oude Rome, de Basilica Ulpia. Het complex werd echter pas voltooid in het jaar 143 n.Chr.
Op het forum staat nog altijd de indrukwekkende Zuil van Trajanus die waarschijnlijk oorspronkelijk bedoeld was als grafmonument voor de as van keizer Trajanus. De 29,78 meter hoge zuil bestaat uit totaal 29 blokken marmer met een doorsnee van 3,70 m. Op de zuil zijn reliëfs aangebracht in de vorm van een enorme wikkel, waardoor als het ware een verhaal ontstaat. Er zijn 114 scènes te onderscheiden. In 1588 liet paus Sixtus V een beeld van de heilige Petrus op de zuil plaatsen
De markten van Trajanus werden naast het Forum van Trajanus aangelegd. De gebouwen werden tussen 100 en 110 n.Chr. ontworpen door Apollodoro di Damasco, een van keizer Trajanus’ favoriete architecten. Tijdens de middeleeuwen werd het complex verder uitgebreid door er verdiepingen aan toe te voegen.
De bovenste verdiepingen van de gebouwen werden hoogstwaarschijnlijk gebruikt als kantoren, de onderste als winkels die olie, wijn, vis, groenten, fruit en andere voedingswaren verkochten. De markten worden ook wel eens ‘het eerste winkelcentrum ter wereld’ genoemd.
Foro di Augusto
Tijdens de Slag bij Philippi in 42 v.Chr., waarin keizer Augustus (27 v.Chr – 14n.Chr.) en Marcus Antonius samenwerkten om Caesars dood te wreken, beloofde Augustus de god Mars Ultor een tempel te zijner ere te bouwen. De tempel was de aanleiding voor het stichten van het forum. Alhoewel de bouw van de tempel begonnen was in 42 v.Chr., werd hij pas in 2 v.Chr. opgeleverd.
Het forum is van gelijke grootte als het forum van Caesar en ligt ongeveer haaks op het forum van Caesar. Het werd aan de oostelijke zijde begrensd door het Argiletum, de doorgaande straat van het Forum Romanum naar de Subura. Lange zuilengangen liepen rondom het binnenplein.
Foro di Nerva
Hoewel het forum de naam van keizer Nerva (96-98 n.Chr.) draagt, was het keizer Domitianus (81-96 n.Chr.) die het complex liet bouwen. Na de moord op Domitianus werd het forum in 97 n.Chr. voltooid en genoemd naar zijn opvolger, Nerva (96 – 98n.Chr.). Het forum staat ook bekend als het Forum Transitorium omdat het de functie overnam van de drukke toegangsweg tot het Forum Romanum, het Argiletum.
Foro di Ceasar
Het oudste forum is het Forum van Caesar (49 v. – 44 v.Chr.). Het werd gebouwd ter uitbreiding van het Foro Romano.
Voor die tempel stond in die tijd een ruiterstandbeeld van Caesar.
Kerken
Italiaanse zijn een goed gelovig volk. Nog altijd zie je veel geestelijken op straat lopen, niet alleen nonnen maar ook priesters van circa 30 jaar oud. Door de eeuwen heen zijn er veel prachtige kerken gebouwd met vaak exorbitante omvang en schoonheid. Loop eens een kerk binnen, ook als je zelf niet gelovig bent en aanschouw het pracht en praal. Het voert te ver om alle kerken te beschrijven (die er zijn of ik gezien hebt). Rome heeft honderden kerken. Soms zijn ze zelfs van de buitenkant niet eens herkenbaar als kerk. Alle kerken in Rome zijn gratis te bezichtigen. De meeste kerken zijn in barok stijl met veel schilderingen, marmer, bladgoud en beeldhouwwerk. Bont en nog eens bont. Het lijkt wel of de parochies met elkaar wedijverden om de mooiste kerk te hebben. Er moet heel wat geld ingestoken zijn destijds. Het toont de welvarendheid van die eeuwen. Veel kerken hebben een “dome” (ronde koepel met daglicht), die in de meeste gevallen prachtig geschilderd zijn met taferelen uit de bijbel. Als je vanaf een hoog punt over de stad kijkt, zie je heel wat koepels boven de bebouwing uitsteken. De (meeste) kerken hebben dus niet zoals bij ons ranke hoge spitsen. Een van de mooiste kerken die ik gezien heb is de Saint’Andrea della Valle aan de Corso Vittorio Emanuele II (straat). Bij deze grote kerk is heel het plafond beschilderd.
Il Gesu (Santissimo Nome di Gesù ) aan dezelfde straat uit de 16e eeuw was de eerste jezuïetenkerk in Rome. Het is een prachtige barokkerk uit de contrareformatie, die nadien vaak als voorbeeld heeft gediend voor andere geloofshuizen. Het plafond van het schip bevat een prachtig fresco van Baccicio, een echte trompe l’oeil (schilderwerk dat bedrieglijke realistisch aandoet). Ook in de koepel vind je een fresco van deze kunstenaar.
Op het Piazza della Minerva staat de Santa Maria Sopra Minerva. Deze kerk is misschien wel de enige gotische kerk in Rome, hoewel de voorgevel renaissancistisch is. De kerk stamt uit de 13e eeuw. De gevel werd echter een paar keer van aanzicht veranderd. Het is gebouwd als een hallenkerk, zodat er veel volk in paste. Een van de bijzonderheden is het blauw geschilderde plafond, afgewerkt met sterren en bladgoud. Het interieur is rijkelijk versierd met werken van 15e-eeuwse Italiaanse kunstenaars. Onder het hoofdaltaar ligt het lichaam van de heilige Catharina van Siena. Links van dat altaar staat het Cristo della Minerva (Verrezen Christus) beeld van Michelangelo. Pausen Paulus IV, Leo X en Clemens VII liggen eveneens in deze basiliek begraven. Het is een van de grootste kerken die ik in Rome gezien heb.
Santa Maria in Cosmedin is een bijzondere kerk vanwege zijn afwijkende interieur. De kerk dateert uit de 6e eeuw en is daardoor heel eenvoudig maar puur. Vooral de Romaanse vierkante klokkentoren met veel galmgaten op verschillende niveaus is erg mooi en afwijkend van de andere kerktorens.
Aan de voorzijde van de kerk bevindt een galerij met de La Bocca della Verità. Het is een beroemde gebeeldhouwde platte marmer steen met een afbeelding van een menselijk hoofd. Men vermoedt dat de schijf ooit deel uitmaakte van een oude Romeinse fontein. Volgens de legende is het een leugendetector. Als je je hand in de mond steekt en een leugen vertelt, zou je hand eraf gebeten worden. Nou beste lezers, er stond een hele wachtrij voor de steen. Om beurten stak men hun hand in de mond waarna een foto werd gemaakt, maar de hand bleef er altijd aanzitten!
Passeggiata del Gianicolo (wandeling van Gianicolo)
Deze straat ligt in Trastevere aan de westzijde van de Tiber rivier. De weg slingert op een heuvel door een bosrijk gebied. Het is eigenlijk meer een park dan een straat waar de wandelaar zich even kan terugtrekken uit het drukke en hete Rome. Bovenop de heuvel heb je regelmatig een prachtig uitzicht over Rome. Ontdek de gebouwen waar je al bent geweest en zoek de koelte op van het schaduwrijke gebied. Het park is aangekleed met tientallen borstbeelden. Naast de weg zijn bezienswaardigheden opgenomen waar je vanzelf langskomt. Afhankelijk van je looprichting zie je onderweg de kunststukken: Fonte Acqua Paola (fontein), Monumento a Garibaldi (ruiterstandbeeld) en Faro al Gianicolo (zuil monument) ter ere van de staatsgreep in Argentinië in 1976.
Piazza del Campidoglio (plein van het Capitool)
Het Piazza del Campidoglio ligt net achter het imposante Monumento a Vittorio Emanuele II. Achter dit monument tref je eerst een grote trap met links en rechts beelden van blote mannen met paarden voordat je op het plein komt. Het plein werd volledig ontworpen door renaissancekunstenaar Michelangelo. De kunstenaar kreeg in 1536 van paus Paulus III de opdracht het plein te renoveren. De paus wilde dat het ‘nieuwe Rome’ een symbool kreeg om Keizer Karel V van het Heilig Roomse Rijk te imponeren.
Palazzo dei Conservatori en Pallazo Senatorio zijn paleizen waar nu de Capitolijnse musea gehuisvest zijn. Michelangelo renoveerde ze en ontwierp een nieuwe gevel. In het midden van het Piazza del Campidoglio staat een kopie van het ruiterstandbeeld van keizer Marcus Aurelius (161-180 n.Chr.). Het origineel heeft er jarenlang gestaan, maar is na renovatie veilig opgeborgen in het museum. Achter het plein ligt het Foro Romano. Hier heb je een (gratis) prachtig uitzicht over het oude Rome.
Piazza del Popolo (Plein van de mensen)
Dit plein ligt aan de voet van het park Villa Borghese, dat aan de noordkant van Rome ligt. Het is één van de grootste en mooiste pleinen van Rome waar lang geleden nog publieke terechtstellingen plaatsvonden. Er staan maar liefst drie kerken aan het grote plein. De Santa Maria del Popolo is één van de oudste parochiekerken in Rome. Het plein dankt zijn naam aan deze kerk. In de kerk kan je werken bewonderen van de kunstenaars/schilders Rafaël, Caravaggio en Bernini. De kerk heeft twee ingangen, daartussen bevindt zich nog een museum van Leonardo Da Vinci. Naast de kerk staat de Porta del Popolo, de noordelijke stadspoort van de Aureliaanse Muur, een verdedigingsmuur uit 271-280 n.Chr.
De twee barok kerken Santa Maria in Montesanto en Santa Maria dei Miracoli zijn een bezoek meer dan waard. Deze twee kerken lijken net een eeneiige tweeling, maar toch zijn er verschillen.
In het midden van het Piazza del Popolo staat een grote Egyptische obelisk met hiërogliefen en een kruis op de top. Oorspronkelijk stond die in het Circus Maximus, een paardenrenbaan in het oude Rome, maar op vraag van paus Sixtus V werd hij naar het Piazza del Popolo verhuisd. Het is een groot en mooi plein met weinig verkeer, maar voor winkels, restaurants en bars moet je in een van de zijstraten zijn die recht op het plein uit komen. Een daarvan is de Via del Corso die kaarsrecht doorloopt tot aan het Monumento a Vittorio Emanuele II. Op het plein staan diverse fonteinen en beelden. Vanaf het plein kun je via hoge trappen naar het Borghese Park lopen. Rond het plein zie je diverse beelden van onder andere sfinxen, waaruit blijkt dat de Egyptische kunst van invloed is geweest op het Romeinse Rijk. Egypte was destijds onderdeel van het Romeinse Rijk.
Piazza della Rotonda (plein van de rotonde)
Piazza della Rotonda is een zeer toeristisch plein vanwege het Pantheon en de gezellige terrasjes. Het Pantheon is het grootste gebouw uit de Romeinse oudheid in Rome dat bewaard is gebleven. De naam Pantheon betekent letterlijk ‘gewijd aan alle goden’. De tempel werd in 27 v.Chr. neergezet maar het oorspronkelijke gebouw brandde volledig af. Pas in 118 n.Chr. nam keizer Hadrianus het initiatief om de tempel te herbouwen. Sindsdien is het nog talloze keren gerenoveerd, pas in de 7e eeuw werd het een kerk.
Het bouwwerk doet ook dienst als begraafplaats voor Italiaanse koningen en enkele prominente Italianen zoals de beroemde kunstenaar Rafaël en koning Vittorio Emanuele II.
Het mag dan wel heel oud wezen en goed in tact, maar vanwege zijn lompe structuur is het ook niet echt een heel mooi gebouw aan de buitenzijde. Wel indrukwekkend zijn de 15 grote pilaren die aan de voorzijde het fronton ondersteunen. Deze vorm zien we terug bij heel veel andere bouwwerken in Europa. Eenmaal binnen valt je mond open van verbazing. Het marmeren interieur is geweldig mooi. Binnenin besef je pas goed dat het hele gebouw eigenlijk één koepel is met slechts één daglichtvenster en die zit helemaal bovenin de koepel. Via een enorm groot rond “gat” komt er voldoende daglicht binnen voor het gebouw. Hoe gaat dat als het regent vraag ik me af? Dweilen? Je kunt het Pantheon vrij bezoeken.
Midden op het plein staat een fontein met een obelisk van Bernini. De obelisk is voorzien van hiërogliefen en een kruis op de top. Bij de fontein met de trappen hangen toeristen graag rond. Met een beetje geluk treedt er een muzikant op waardoor het plein ook nog eens gezellig is.
Piazza della Minerva
Op het plein voor de kerk staat het beroemde kunstwerk van Bernini met de naam Pulcino della Minerva. Het is een opvallend en afwijkend kunstwerk bestaande uit een olifant met een (staande) obelisk op zijn rug. Op de obelisk staan Egyptische hiërogliefen, terwijl de olifant meer oriëntaals lijkt. De obelisk werd in 1665 in een tuin van klooster gevonden. Bernini ontwierp in1667 een olifant als sokkel.
Achter het beeld staat de enige Gotische kerk van Rome de Santa Maria Sopra Minerva.
Piazza della Republica (plein van de republiek)
Waar nu het verkeer raast was lang geleden een openlucht sportterrein met thermen. Piazza della Republica met in het midden de Fontana delle Naiadi werd aangelegd in 1887 toen Rome de hoofdstad werd van één geworden Italië. Deze fontein met de spelende najaden of waternimfen was het laatste monument dat door een paus onthuld werd, want door de eenwording van Italië verdween de wereldlijke macht van de pausen. Zo stond het in de boeken, maar wat zijn bronnimfen en waarom moet juist een paus dat onthullen, vraag ik me af? Het plein is minder spannend dan de reisgidsen doen geloven. Aan het plein staat de Santa Maria degli Angeli e dei Martiri. Deze kerk waarvan je aan de buitenkant niet zou zeggen hoe groot en schitterend het binnenin is. Het was ooit een deel van een badhuis waar 3000 mensen konden baden, zich verzorgen en ontspannen. Michelangelo begon in 1563 aan de verbouwing van de thermen naar gebedshuis. Van buiten lijkt de kerk net een halve ruïne met gebroken bakstenen. Wel apart en weer eens wat anders…
Aan het plein staan nog een paar imposante gebouwen met beelden op de dakrand. Vanwege het drukke verkeer is het niet echt een plein waar je graag wil verblijven.
Piazza di Spagna (plein van Spanje)
Piazza di Spagna is eerder een straat die op een plaats wat uitgerekt is. Het plein is bekend vanwege de Spaanse trappen. De 138 travertijn treden splitsen halverwege in een linker en een rechter trap. De sierlijke Spaanse trappen moesten aanvankelijk een uiting zijn van Franse grandeur. De Fransen wilden namelijk dat de trappen die naar de Franse kloosterkerk Scalinata della Trinitá dei Monti leiden prachtig en pompeus versierd werden. Deze kerk was in opdracht van de Franse koning Lodewijk XII gebouwd. De trappen werden aangelegd tussen 1723 en 1726. Ondanks dat de Fransen de trappen bekostigden werden de trappen en het plein naar de Spanjaarden vernoemd, omdat op het plein de Spaanse ambassade stond. De trappen zijn een schitterend voorbeeld van vroege rococostijl. Aan de voet van de trappen vind je de Fontana della Barcaccia, een fontein in de vorm van een bootje.
De Trinità dei Monti heeft twee witte torentjes en ziet er aan de buitenzijde pittoresk uit, maar van binnen vond ik het een van de minst mooie kerken die ik gezien heb in Rome. Vanuit deze locatie heb je wel een prachtig uitzicht over Rome, een ideale plek om de zon onder te zien gaan.
De Spaanse trappen zijn met name in de avond een ontmoetingsplaats en hang arround voor mensen. Als een tribune nodigen de trappen het uit om er samen gezellig wat te eten, drinken, kletsen, you name it. Officieel is er een eetverbod, maar niemand houdt zich eraan. In maart 2015 vernielde een stel Feyenoordsupporters een deel van de Fontana della Barcaccia door het gooien van bierflessen naar de politie. Als ik in de middag de Spaanse trappen bezoek zijn de trappen afgezet met een plastic scherm vanwege renovatie- en schoonmaakwerkzaamheden. In september 2016 zijn de Spaanse trappen weer opengesteld voor publiek.
Vooral de bredere straten die op het plein uitkomen zijn winkelstraten met een zeer modieus aanbod aan kleding en dergelijke.
Aan de zuidzijde gaat het plein ongemerkt over in het Piazza Mignanelli. Hier staat een ronde marmeren obelisk (Colonna dell’Immacolata) met daarop een beeld van een vrouw. Deze persoon kijkt naar het noorden. Ik ben er nog niet achter waarom, maar het zal wel met religie te maken hebben.
Piazza di Trevi (plein van 3 straten)
Piazza de Trevi is verhoudingsgewijs een klein plein, maar verhoudingsgewijs zijn er extreem veel toeristen vanwege de wereldberoemde fontein. Het wordt beschouwd als de mooiste fontein ter wereld. Voor de fontein uit de 1762 zijn banken gemaakt waar mensen zitten, kletsen en vooral veel selfies maken. De Trevifontein is de grootste fontein van Rome. De fontein in late barokstijl is 26 meter hoog en 22 meter breed. Ze ontleent haar naam aan het feit dat er drie straten (tre vie) samenlopen. De eerste tekeningen voor de fontein waren van de hand van Bernini. De invloeden van deze beroemde beeldhouwer zijn zeker terug te vinden. In het midden van het beeldhouwwerk staat Neptunus (god van de zee) afgebeeld op een schelp die door twee zeepaarden en jonge zeegoden wordt voortgetrokken. De paarden, een steigerend en een rustig, stellen de onvoorspelbaarheid van de zee voor. De vier bovenste figuren beelden het genezende effect van water uit. Links staat het beeld van de overvloed en rechts van de gezondheid. Het water heeft de kleur van een smaragd, wat het effect van de witte kalksteen is.
Leuk weetje: Als je een muntje over je schouder in de fontein gooit, kom je volgens de overlevering ooit terug naar Rome. Ooit werden de muntjes verzameld door een werkeloze die zo gemakkelijk 200 euro per dag op stak. Na een proces werd hem dat verboden. De munten worden nu verzameld door de gemeente die het aan een goed doel schenkt. De opbrengst schijnt nu zelfs op te lopen tot 2000 euro per dag.
De fontein is ook het decor geweest van de klassieke film La Dolce Vita (het zoete leven) uit 1960 met in de hoofdrollen Anita Ekberg en Marcello Mastroianni.
Misschien kan je ook wat aandacht besteden aan de Santi Vincenzo e Anastacio. In de crypte van deze kerk worden de harten en enkele ingewanden van de pausen uit de 17e, 18e en 19e eeuw bewaard. Ik heb ze niet gezien, maar echt rouwig ben ik er eigenlijk niet om…
Piazza Navona
Dit plein is vooral beroemd om zijn drie fonteinen, maar is ook het mooiste en gezelligste plein van Rome en daardoor erg toeristisch. In het midden heb je de Fontana dei Quattro Fiumi (1648 Vierstromenfontein). Dit is het onmiskenbare pronkstuk van het plein. Op een rotspartij, bekroond door een obelisk zitten de vier riviergoden: Donau, Ganges, Nijl en Rio de la Plata. De obelisk is met hiërogliefen versiert. Bovenop de obelisk staat een bronzen beeld van een vredesduif. Aan de zuidkant van het plein vind je de Fontana del Moro, die ook door Bernini ontworpen is. Het is een groot waterbassin met beelden van Moren en zeegoden. Helemaal aan de noordkant vind je de derde fontein, de Fontana del Nettuno. Het is een beeld van een vechtende Neptunus die het opneemt tegen een octopus, waternimfen en zeepaarden.
Het plein is eigenlijk ontstaan uit een oud Romeins stadion voor atletiekwedstrijden, dat onbruikbaar was geraakt. Het werd getransformeerd in een levendig plein. Nu is het een van de barokke hoogtepunten van Rome. Mocht je helemaal geen interesse hebben in barok dan kun je nog altijd genieten van de vele horecazaken aan het grote rechthoekige plein en “aapjes kijken”.
Op de westkant van het plein bevindt zich de Saint’Agnese in Agone kerk. Een bezoek aan de kerk is een aanbeveling, want de kerk is van binnen bijzonder mooi gedecoreerd met prachtige kapellen en een grote beschilderde koepel.
Piazza Venezia (plein van Venetië)
Het drukke verkeersplein wordt geheel gedomineerd door het Monumento a Vittorio Emanuele II monument. Dit monument, ook bekend onder de naam Altare della Patria, werd opgericht ter ere van Vittorio Emanuele di Savoia, de eerste koning van het verenigde Italië na de eenwording in 1870. Het monument moet de eenheid van Italië symboliseren en het werd voltooid in 1925. Zelden heb ik zo’n groot monument gezien. Het is gewoon exorbitant groot. Vanwege zijne pompeuze afmetingen kreeg het de weinig vleiende bijnamen ‘de bruidstaart’, ‘de typemachine’ en zelfs ‘kunstgebit’. Daar lijkt het blijkbaar op. Het gebouw is geheel opgetrokken uit wit marmer. Aan de voorzijde bevinden grote trappen en bronzen beelden. In het midden staat een twaalf meter hoog ruiterstandbeeld van de koning. Boven op het dak staan links en rechts nog eens twee kolossale bronzen beelden van aardengelen in een rijtuig dat door vier paarden getrokken wordt. De gevel is versierd met veel wit beeldbouwwerk. Links en rechts van het monument staan fonteinen, die respectievelijk de Adriatische Zee en de Tyrrheense Zee symboliseren. Dit zijn de zeeën die aan weerszijden van Italië liggen. Aan de voet van het monument ligt het graf van de onbekende soldaat (Altare della Patria / altaar van het vaderland). Er branden twee fakkels en het wordt permanent bewaakt door twee militairen. 180 traptreden brengen je tot de hoogte van het ruiterstandbeeld. Aan de achterzijde van het gebouw bevindt zich een lift die je tegen betaling van zeven euro nog eens 30-40 meter hoger brengt naar het dak alwaar je prachtig uitzicht hebt over de stad, want het is het hoogst bereikbare punt in Rome voor toeristen. Binnen vind je een museum over de eenmaking van Italië, het Museo Nazionale del Risorgimento.
Teatro di Marcello (Theater van Marcellus)
Dit theater staat aan de Via de Teatro di Marcello. Net als het Colosseum is het opgebouwd uit een ronde muur met bogen. Naast het theater staan nog twee zuilen, maar de rest van dat bouwwerk is verdwenen. De bouw van dit theater begon onder Julius Caesar, maar het was keizer Augustus die het liet voltooien. Hij noemde het naar zijn overleden schoonzoon Marcellus. Het theater raakte in verval omdat theater niet meer ‘in’ was bij de Romeinen. Pas in de 12e eeuw werd het gered, toen de adellijke familie Savelli er haar intrek nam. In de 16e eeuw werd het gebouw omgevormd tot een paleis voor de familie Orsini, dat een van de meest invloedrijke adellijke families uit de middeleeuwse en renaissance tijd van Italië was. Hoewel de gevel indrukwekkend is het bouwwerk niet meer dan een ‘fotomomentje’.
Tevere (Tiber rivier en bruggen)
Dwars door de stad meandert de Tiber rivier. Ondanks dat de rivier circa 80 meter breed is, zie je er geen boten. Vlakbij de Ponte Cestio ligt een verval van circa twee meter, waardoor pleziervaart alleen mogelijk is op een beperkt deel van de rivier. Er zijn dus ook geen gezellige haventjes met jachten in het centrum van Rome en das eigenlijk best uniek, maar dan in negatieve zin. De rivier ligt een stuk lager dan de stad. Aan weerszijde van rivier liggen wandelpromenades, die bereikbaar zijn via trappen, maar er wordt heel weinig gebruikt van gemaakt. Behalve nabij Ponte Sisto waar restaurantjes op de oever zijn, vindt je er geen gezelligheid.
Bruggen over de Tiber zijn in het algemeen mooi en historisch. De mooiste zijn Ponte Saint’Angelo en Ponte Vittorio Emanuele II.
Ponte Saint’Angelo (Engelenbrug) is een prachtige historische brug die Castel Saint’Angelo met het oude centrum van de stad verbindt. De brug werd in 134 n.Chr. gebouwd in opdracht van keizer Hadrianus. Aan weerskanten van de brug zie je zes beelden van engelen, die bij de restauratie in 1669 geplaatst werden en gemaakt werden door beeldhouder Bernini en zijn leerlingen. De brug is autovrij en het uitzicht is prachtig waardoor mensen er graag vertoeven. Muziekkanten en souvenirverkopers maken het plaatje compleet.
Even verderop ligt de Ponte Vittorio Emanuele II die het Vaticaan met het centrum verbindt. Op deze mooie brug staan aan weerzijden vier beelden, maar vanwege het drukke verkeer is er geen gezelligheid.
De oudste stenen brug over de Tiber is Ponte Rotto, of wat er eigenlijk van over is, want van de oorspronkelijke brug is nog maar een klein deel over. Dit deel ligt naast Ponte Palatino en het is niet meer dan een ruïne. De eerste basis van de brug dateert waarschijnlijk uit de 3e eeuw v.Chr., toen de Via Aurelia werd aangelegd. Het was een houten brug waarvan in 1597 een groot deel weggespoeld werd door een overstroming. Slechts drie bogen bleven overeind staan. Eind 19e eeuw moesten voor de bouw van Ponte Palatino twee bogen afgebroken worden. Daarna veranderde de naam van de brug van Pons Aemilius naar Ponte Rotto of ‘gebroken brug’.
Trastevere
Trastevere is wijk gelegen aan de zuidzijde van de Tiber rivier. Het is een labyrint van smalle straatjes. Bezienswaardigheden zijn er wat minder in Trastevere, maar aan het Piazza di Santamaria en andere pleintjes zijn veel levendige barretjes en restaurants. In de avond steken veel mensen een van de bruggen over om in deze gezellige wijk te gaan eten.
Villa Borghese
Voor wie even de drukte van Rome te veel is kan zich even terugtrekken in het park van Borghese ten noorden van het centrum. Het is een oase aan rust. Het romantische, centraal gelegen stadspark is zeer geliefd bij de plaatselijke bevolking. In het park is een manege, een dierentuin, een oud amfitheater (Piazza di Siena), prieeltjes, fonteinen, vijvers, monumenten, beeldhouwwerken en het Museo e Galleria Borghese. Het park is het tweede grootste publieke park van Rome. Tegenwoordig wordt het park door jong en oud gebruikt om te sporten of gewoon heerlijk te genieten van al het moois dat je er ziet. Men kan er onder andere fietsen huren maar ook Segways rijden. De villa Borghese en het bijhorende park werden in 1605 ontworpen door kardinaal Borghese, een neef van paus Paulus V. Oorspronkelijk (in de 17e eeuw) deed het gebouw dienst als zomerpaleis voor het geslacht Borghese. De man was een grote kunstliefhebber, die onder meer Bernini aanstelde om de beelden te maken voor zijn landgoed. Hij stelde toen, in de 17e eeuw, al de deuren open voor het publiek. Het park werd in 1901 eigendom van de staat.
Museo e Galleria Borghese is een kunstmuseum dat bijna alle Italiaanse kunstschilders vanaf 1850 toont. Het museum is ondergebracht in een schitterende mooie villa met diverse mozaïekvloeren en plafondschilderingen. Het gebouw herbergt een schitterende collectie beeldhouwwerken (Museo Borghese) en schilderijen (Galleria Borghese). Er staan onder meer beroemde werken van Gian Lorenzo Bernini en Antonio Canova. Zo vind je er Apollo en Daphne, het beroemdste werk van Bernini, zijn zelfportret David en Paulina Bonaparte van Cannova. De Galleria stelt werk van kunstenaars als Titiaan, Da Vinci en Caravaggio tentoon, maar ook werken van enkele Vlaamse en Nederlandse schilders waaronder Rubens. Voor een bezoek aan het museum dien je op voorhand te reserveren via internet. Op de bepaalde tijd krijg je twee uur de tijd voor de bezichtiging. Persoonlijk was ik er na een uur al klaar mee, niet dat het niet mooi was, maar de variatie vond ik wat minder waardoor ik snel uitgekeken raakte.
Nabij het park vind je het Etruskisch Museum dat ondergebracht is in Villa Giulia en Galleria Nazional d’Arte Moderne, dat de belangrijkste 19e- en 20e-eeuwse Italiaanse kunstenaars tentoonstelt.
Slot
Sommige adviseerden mij om een openbaarvervoerkaart te nemen. Ik had echter een leuk hotelletje in het midden van het centrum en kon daardoor alles te voet doen. Feit blijft wel dat ik circa 100 km heb gewandeld in een week. Ik wilde graag zoveel mogelijk zien…
Is Rome de mooiste stad van de wereld? De hoeveelheid bezienswaardigheden en archeologische sites zijn ongekend. Het is daarmee ongetwijfeld één van de mooiste steden. Wat ik echter vond tegenvallen is de drukte in het verkeer en de grote mensenmassa’s op diverse locaties. De perfecte stad zal wel niet bestaan denk ik. Mochten bezienswaardigheden en archeologische sites sowieso niet bovenaan je de prioriteitenlijst staan, dan zijn er nog altijd de Italiaanse vrouwen. Die zijn ook bijzonder mooi…..
Klik hier voor meer foto’s.
Volg mijn reis 