Medina
Marrakesh is een historische stad dat reeds in 1062 is gesticht. Het is de mooiste stad van Marokko. Ten tijde van het Franse protectoraat van Marokko (1912-1956) werd het nieuwe stadscentrum Gueliz buiten de oude stadsmuren gebouwd. Hotels, kantoren en andere (moderne) bouwwerken werden geweerd uit het oude centrum en geconcentreerd in de nieuwe wijken zoals Gueliz en Hivernage, waardoor het oude centrum goed bewaard is gebleven. Meer dan andere grote Marokkaanse steden heeft de stad haar Berberse identiteit altijd weten te behouden.
De historische kern van de stad – Medina genoemd – is door UNESCO in 1985 tot Werelderfgoed verklaard. Dat heel het centrum tot het erfgoed behoort is een mooie indicatie over de bijzondere situatie.
De stad is één groot doolhof met honderden steegjes waar veel steegjes dood lopen. De breedte van de steegjes varieert van 1 tot 5 meter. De straten hebben ook geen naambordjes, waardoor iedere toerist onherroepelijk verdwaalt. In de iets bredere steegjes rijden brommertjes en scootertjes, die al toeterend naar mijn mening veel te hard rijden. Ze stinken en stoten vieze uitlaatgassen uit. Ik moet aan de reclame denken van de autodrop waar men roept: “het zou verboden moeten worden”. Een wonder dat het allemaal goed gaat. Om het oude autoloze centrum lopen enkele grote drukke verkeerswegen, waar je als westerse toerist liever niet rijdt vanwege de chaos in het verkeer. Op diverse pleintjes aan de rand van het centrum bevinden zich diverse taxiplaatsen. Als je als toerist naar je hotel/riad wil, moet je er van uit gaan dat je het laatste stuk zult moeten lopen.
Marrakesh is een stad met veel bedelaars. Meestal zijn het vrouwen, oude mannen of invaliden. Voor deze vrouwen is het vaak een ‘bijbaantje’. Ze worden door hun mannen er op uitgestuurd om wat geld bij te verdienen. Om de zieligheid wat kracht bij te zetten, nemen ze hun kleine kinderen mee, en soms zelfs baby’s. Dit zijn lang niet altijd daklozen en gaan na hun ‘werk’ gewoon naar huis.
De munteenheid in Marroko is de Dirham, maar met de euro betalen is in veel gevallen geen probleem. Op diverse prijslijsten zijn zelfs de prijzen in Euro’s aangegeven.
Riad Mehdia (pension)
Ik verblijf in het Riad Mehdia. Het is een Marokkaanse benaming voor pension. Je ziet veel riad’s in Marrakesh. Het pand heeft een binnenpleintje dat romantisch is ingericht. In het midden staan enorme bananenbomen. De kamer is klein en zeer sfeervol ingericht met tegeltjes in Moorse stijl. Ik was er vanuit gegaan dat het een alcoholvrije vakantie zou worden, maar bij het riad kan ik gewoon alcohol bestellen. Alles voor de poen toch?
In de ochtend begint om zes uur een ware kakafonie uit de minaretten van de stad. Alle gebeden gaan dwars door elkaar heen. Dit verstaat toch niemand meer? En toch gaat het zo al honderden jaren.
Mijn lunch neem ik bij de Riad. Ik zit helemaal alleen op het dakterras, maar er wordt een prima warme en koude lunch voorgeschoven. Een glas wijn erbij en ik heb het prima naar mijn zin.
List en bedrog
Via de Riad Mehdia accomodatie kreeg ik een email met onder andere een aanbieding van 15 euro voor een taxi van het vliegveld naar Riad Mehdia. Das veel te duur dacht ik nog, want het is maar 10 minuten rijden. Ik neem wel een taxi op het vliegveld, das vast veel goedkoper. Als ik in de taxi stap op het vliegveld vraagt de chauffeur 30 euro. Wel sodeju…. wat een oplichter. Ik zeg, dat het heel duur is en de taxichauffeur antwoordt met: “het is de officiële prijs.” Maar goed, wat voor keus heb ik? De man zet me netjes af op de locatie die ik aanwijs op de stadsplattegrond. Thuis had ik netjes plattegrondjes uitgeprint van de wandelroute naar het Riad Mehdia. Mij zullen ze niet foppen, maar als ik met de stadsplattegrond op de straat sta voel ik de bui al hangen. Staan alle steegjes wel op de plattegrond? Zo goed en zo kwaad als ik kan loop ik de route, maar ik voel dat ik binnen vijf minuten het spoor al bijster ben. Instinctief loop ik naar de juiste richting, maar ik ben hopeloos verdwaald en kan me totaal niet meer oriënteren. Het is ondertussen al donker en wil zo snel mogelijk naar het riad. Om niet nog verder van huis te geraken vraag ik uiteindelijk aan een man waar ik mee praat waar ik ben. Hij zegt dat een jongen voor 3 euro me wel naar de locatie brengt. “Ach”, zegt de man, “loop maar even mee.” En alweer voel ik, dat ik geen keus heb. Ik vind het riad nooit zonder begeleiding. “Ik ben heel oud”, zegt de man steeds, maar ik kan hem haast niet bij houden. Eerst denk ik nog even dat de man het voor niets doet. Eenmaal bij het riad aangekomen legt de man mijn hand op zijn hart om me te laten voelen hoe snel zijn hart klopt. Ach stakker, stel je je niet aan. De man wil 10 euro hebben. “Dat zijn de kosten voor een taxi”, zegt hij. Ik zeg dat ik het veel te veel vind. Ik kijk in mijn portemonnee en zie dat het kleinste briefje 100 Dirham (10 euro) is. En alweer heb ik sodeju geen keus. Mokkend geef ik hem het briefje van 100 Dirham. Natuurlijk gaat de man niet met een taxi terug, hij loopt gewoon. Ik had me na de oplichtpraktijken in Cuba nog zo voor genomen om me niet weer te laten oplichten…
Onderweg naar Palais El Badi strand ik in doodlopende steegjes. Ik wordt meteen geholpen door een jongeman. Hij wijst me de weg, maar ik zeg dat ik het zo wel red. Vervolgens vraag hij om geld. Ik zeg vriendelijk dat het zo niet werkt. Hij blijft aandringen. Ik grijp 50 Dirham uit mijn zak. “I need more coins”. In stop het geld terug in mijn zak en wil weg lopen. “No, no, give me the money.” Hier eikel en nou opzouten.
De dagen daarna ben ik vaak aangesproken door voornamelijk jongeren, die zich als gids aanbieden. Het voelt aanvankelijk alsof deze Marokkanen erg gastvrij en behulpzaam zijn, maar uiteindelijk willen ze allemaal geld van je. Ik heb er heel wat moeten afschudden. Zelfs als ze beweren dat ze geen gids zijn en je gratis op weg helpen, willen ze uiteindelijk toch nog geld van je. Soms lopen ze gewoon met je mee. Sta je stil, staan zij ook stil. Het is allemaal erg irritant.
Bij een winkeltje met aardewerk koop ik 2 handgeschilderde schaaltjes. De prijs is 380 Dirham (38 Euro). Ik bied 50 Dirham (5 euro). De man wijst me af. Ik wil door lopen, maar de man zakt met de prijs. Mijn bod eindigt bij 100 Dirham en daar krijg ik het voor mee. Ik ben blij dat ik weer wat geld ‘terug’ heb verdiend. “You are a tuf guy”, zegt de verkoper.
In de middag loop ik naar het centrum van de oude stad. Het is een aaneenschakeling van soeks. Erg gezellig en mooi, maar soms zijn de Marokkanen agressief in hun verkoop. Ze spreken je zo dwingend aan dat je haast moet stoppen. Meestal loop ik stug door. Als ik even zit word ik aangesproken door een Marokkaanse vrouw die me onder andere sierraden aanbiedt. Nadat ze vroeg waar ik vandaan kom zegt ze: “Loekie, loekie, niet kopen”. Ach barst. Tip 1: Zeg nooit dat je uit Nederland komt. Vanaf nu kom ik uit België en soms uit Engeland. Het werkt echt heb ik gemerkt. Tip 2: Zeg nooit dat het je eerste dag van de vakantie is. ‘Nieuwelingen’ zijn een gemakkelijke prooi, omdat ze de streken van inheemse bevolking nog niet kennen. Regelmatig wordt aan je gevraagd hoe vaak je reeds in het land bent gewest. Tip 3: Zeg nooit dat het je eerste bezoek in het land/stad is, maar zeg gerust dat je er al 3 tot 5 keer bent geweest. Je wordt ineens een stuk beter geaccepteerd. Je bent nu een expert, die de klappen van de zweep kent. Tip 4: Loop met een plastic tas door de soeks of winkelstraten. Ze zien nu dat je iets gekocht hebt. Je bent geen ‘vrek’ meer, die niets koopt en ze laten je eerder met rust. Tip 5: Zorg dat je altijd wat munten in je broekzak hebt. Dat is handig voor toiletten, fooien en dergelijke. Tip 6: Zorg dat je kleine coupures in je portemonnee hebt. Het komt geregeld voor dat taxichauffeurs en zo zeggen dat ze geen wisselgeld hebben. Tip 7: Ben voorzichtig met het trekken van je portemonnee op straat. De kans dat iemand je portemonnee uit je handen grist en er vandoor gaat is aanwezig. Tip 8: Je MOET altijd afdingen. Het hoort bij hun cultuur. Probeer het en misschien ga je het nog leuk vinden.
Bab Agnaou en stadsmuur
Bab Agnaou is een van de 18 poorten die zich in de stadsmuur van de Medina bevindt. Deze poort is ongetwijfeld de mooiste met prachtige versieringen in het metselwerk. Alle poorten hebben namen die beginnen met ‘Bab’. Bovenop de Bab Agnaou poort bevinden zich diverse ooievaarsnesten met ooievaars.
De terra-kleur bepleisterde muur is tussen de 4 tot 10 meter hoog. In de muur zitten diverse gaten waarvan mij de functie niet bekend is. Ze lijken nog het meest zwaluw- of vleermuizengaten. Deze gaten zie je overigens ook in andere muren van de gebouwen.
Ben Joesoefmadrassa
De Ben Joesoef Madrassa (Koranschool) is een uniek voorbeeld van islamitische architectuur. Ingepakt tussen de nauwe bebouwing valt de school nauwelijks op. De toegang is via een poort in een smal steegje. De naam Ben Joesoef is afgeleid van de Almoravidische sultan Ali Ben Joesoef, die regeerde van 1106 tot 1142. Het gebouw is rond 1570 gebouwd en in 1950 gerestaureerd. De school ontwikkelde zich tot één van de belangrijkste Koranscholen in de islamitische wereld en behoorde met 900 studenten tot de grootste in Afrika. De grote open binnenplaats is rijkelijk versierd met cederhout, marmer, zellige-tegelwerk en gipsen ornamenten. Zellij is een Marokkaanse kunstvorm van mozaïektegels, waarbij met veelkleurige geglazuurde terracottategels geometrische patronen worden gevormd. Met deze mozaïeken worden vloeren en muren betegeld. Veel tegeltjes zijn voorzien van spreuken uit de koran in Arabische kaligrafie. De grote en open binnenplaats en enkele andere lokalen werden als leslokaal gebruikt. Daaromheen is in carrévorm een twee verdieping tellend logiesgedeelte met 130 cellen gebouwd, waar de studenten waren gehuisvest. Het zijn letterlijk cellen die haast op een gevangenis lijken. De cellen niet groter dan twee bij twee meter hebben weinig en zelfs vaak helemaal geen daglicht maar ook geen verlichting en sanitaire voorzieningen. De leerlingen moesten dus alles met kaarslicht doen. Het moeten erbarmelijke omstandigheden zijn geweest. Contrasterend hebben de cellen alleen saai wit bepleisterde muren. De gangen en de galerijen naar de cellen zijn echter wel rijk gedecoreerd met gipsornamenten en hekjes van houtsnijwerk.
De school behoort tot de mooiste gebouwen van de stad.
Dar Si Saïd
Het Dar Si Saïd museum ligt enigszins verscholen in een woonwijk en is te bereiken via een poort in een smal steegje. Dit museum toont artefacten van Marokko zoals: panelen van houtsnijwerk, kostuums, en gebruiksvoorwerpen. Op de verdieping bevinden zich originele stijlkamers met veel kleurrijk geschilderd houtsnijwerk aan het plafond en zellige-tegelwerk op de wanden en vloeren. De details in het druk geschilde plafond en de gipsornamenten zijn zeer talrijk. Het pand is aangekleed met meubels, waardoor het zelfs veel mooier is dan het Palais La Bahia. In het gebouw zijn twee kleine binnentuinen, die mooi ingericht zijn met houten prieeltjes. Het museum behoort tot de mooiste gebouwen van de stad en voor de entree van 2 euro hoef je het niet te laten.
Jemaa el Fna
Jemaa el Fna is een centraal plein dat erg populairs is bij toeristen, maar ook bij locals. Op het plein, dat Plein des Doods betekent, vonden vroeger executies plaats. ‘s Ochtends wordt er een markt gehouden, waar allerlei authentieke Marokkaanse producten worden verkocht. Tussen de duizenden bezoekers zijn diverse curiositeiten te zien zoals: straatartiesten, verhalenvertellers, acrobaten, waterverkopers in traditionele klederdracht en muzikanten. Slangenbezweerders blazen op hun fluit terwijl cobraslangen verstijft met hun bovenlichaam overeind staan. Ze liggen gewoon los op de grond. Het is de bedoeling dat je wat geld geeft als je blijft kijken. Bij de kinderen wordt de slang in de nek gelegd. Mannen lopen rond met aapjes aan een ketting op hun arm. Voor een kleine vergoeding mag hij even op je schouder zitten. Het ziet er erg dieronvriendelijk uit. Het zou verboden moeten worden. Ik heb niet gezien dat iemand met de aapjes op de foto wil. Hoe verdienen zij hun geld, terwijl ze iedere dag hier weer staan? Vreemd uitgedoste mannen in rode jurken met klosjes en bellen vragen om een foto. Tegen betaling mag je ze fotograferen of met hen op de foto. Vrouwen zetten henna-afbeelden op armen en handen bij vrouwen en meisjes. Venters verkopen lichtgevend speelgoed, ballonnen en ander Chinees rommel. Op de grond liggen veel tapijtjes met koopwaar zoals parfum, sierraden en souvenirs. Er staan veel huifkarren met grote wielen. Deze rijdende kramen verkopen vers geperst fruitsap. Rondom het plein bevinden zich diverse restaurants en hotels. Bovenop de dakterrassen heb je een prachtig uitzicht over de markt. Als je hier een plaatsje kunt bemachtigen zit je eerste rang. ’s Avonds staan er tientallen eetkraampjes met banken waar je kunt aanschuiven. Gelukkig is er geen friet van Piet en kroket van Ed. Er heerst een exotische sfeer op de markt die veel bezoekers trekt. In de avond kun je over de koppen lopen.
Koutoubia-moskee
De Koutoubia-moskee staat vlak naast het centrale en bekende Jemaa el Fna plein. Het is de grootste moskee van Marrakesh. Rond 1162 gaf Abd el-Moumen opdracht voor de bouw. De naam Koutoubia is ontleend aan het Arabische al-Koutoubiyyin wat bibliothecaris betekent, omdat vroeger rondom deze moskee verkopers van manuscripten hun waren aanboden. Moskeeën in Marrakesh hebben niet die typische één of meerdere smalle en hoge minaretten, zoals we dat vaak zien in andere moslimlanden en zelfs in Nederland. In de plaats daarvan hebben ze een vierkante rechte toren met kanteel-vormige randen aan de bovenzijde. Het lijkt bijna op een kerktoren, maar dan zonder een spits. De toren is afgebouwd tijdens de regeerperiode van kalief Abu Yusuf Yaqub al-Mansur van de Berberse Almohadendynastie (1184-1199). De moskee zelf dateert van eerdere datum dan de toren, maar moest herbouwd worden, omdat de qibla (gebedsmuur) niet correct gericht was naar Mekka. De qibla in een moskee hoort namelijk altijd naar Mekka gericht te zijn. De toren is 69 meter hoog. In de toren bevinden zich zes boven elkaar gebouwde kamers omgeven door een opgang, waarlangs de muezzin (gebedsomroeper) het balkon kon bereiken. De bouwstijl is een traditionele Almohadenstijl. De toren is voorzien van vier koperen bollen (globes) en een galg…. Volgens de legende waren deze globes oorspronkelijk van puur goud gemaakt en zouden er in eerste instantie drie globes zijn. De vierde zou geschonken zijn door de vrouw van Yaqub al-Mansur als compensatie voor haar falen om ook maar één dag te vasten tijdens de Ramadan. Ze zou haar gouden sieraden hebben laten omsmelten om de vierde globe te maken. De galg ontdekte ik pas later op de foto. Moet het afschrikken als je zondigt? Veel bouwwerken over de hele wereld zijn later geïnspireerd door de Koutoubia moskee. De moskee is niet te bezoeken voor niet-moslims. Naast de moskee ligt een ommuurd terrein met kleine gemetselde muurtjes waarvan de functie mij niet bekend is, maar het zou een kerkhof kunnen zijn. Het lijken wel schoorstenen waar urnen in gezet worden, maar Moslims mogen niet gecremeerd worden, omdat het lichaam niet beschadigd mag worden in verband met de opstanding na de dag des oordeels.
In de buitenmuren van de moskee zitten dezelfde gaten als in de stadsommuring. De functie is mij dus onbekend.
Marrakesh Museum
Het Marrakesh Museum ligt net naast de Ben Joesoef Madrassa Koranschool. Het museum toont een fraaie collectie moderne schilderijen van nationale kunstenaars. Maar daarnaast zijn er ook diverse artefacten te zien in het prachtige pand. Het hoogtepunt van het museum vormt de centrale hal. Oorspronkelijk was dit een binnenplaats, maar nu is deze helemaal overdekt met een zijl. Hoe je de ruimte ook bekijkt, het blijft aan alle kanten een architectonische schoonheid. Prachtige details zijn ook te vinden in koperen kroonluchters, houtsnijwerk van raamblinden, zellige-tegelwerk en gipsen ornamenten.
Palais El-Badi
Het El-Badipaleis bestaat uit de overblijfselen van een paleis dat werd gebouwd door koning Ahmad I al-Mansur in 1578. Het oorspronkelijke gebouw bestond waarschijnlijk uit 360 kamers, een binnenplaats van 135 bij 110 meter en een vijver van 90 bij 20 meter. Het gebouw was rijk versierd met Italiaans marmer en goud uit Soedan. Het ontwerp werd sterk beïnvloed door het Alhambra in Granada. De Alawitische sultan Ismail Ibn Sharif verwoestte het paleis en gebruikte de materialen om zijn eigen paleis in Meknes er mee te decoreren. In een van de gerestaureerde paviljoens wordt de minbar (preekstoel) van de Koutoubia-moskee tentoongesteld, die geldt als een hoogtepunt van houtsnijkunst. Helaas is het museum gesloten vanwege werkzaamheden. Ik heb van al dit moois niets gezien. Het is een van de toeristische attracties van Marrakesh.
Palais La Bahia
Het Bahiapaleis is een paleis met kamers aan de binnenplaatsen in een geheel van 8.000 m² tuinen. Het werd gebouwd aan het einde van de 19e eeuw als grootste paleis van die tijd. De naam bahia betekent letterlijk glans. Net als in andere gebouwen van de periode in andere landen, was het de bedoeling om de essentie van de islamitische en Marokkaanse stijl in één gebouw te vangen.
Het paleis is de grootste trekpleister van de stad. Het heeft diverse originele stijlkamers met veel kleurrijk geschilderd houtsnijwerk aan het plafond en zellige-tegelwerk op de wanden en vloeren. De details in het druk geschilde plafond en de gipsornamenten zijn zeer talrijk. Ik mis echter wat aankleding van de ruimtes. Nergens staan meubels. Alle kamers zijn leeg, waardoor de kamers enigszins eentonig zijn.
Paleis Royal
Dit paleis is niet te bezichtigen omdat koning Sidi Mohamed ben Hassan el-Alaoui er woont. Dat wil zeggen; er kan wonen, want hij schijnt meerdere paleizen te hebben in meerdere steden. De poorten in de stenen ommuring worden bewaakt door militairen. Als ze zien dat ik een foto heb gemaakt, komen ze naar me toe en willen ze de foto terug zien. Omdat de mannen niet herkenbaar op de foto staan, hoef ik de foto niet te verwijderen.
Saadian Tombs / Tombeaux Saadiens
De Saadian Tombs dateren uit de tijd van sultan Ahmad I al-Mansur in de laat 16e eeuw. Nu zijn ze een grote toeristische attractie. Het terrein laat zich het best omschrijven als een kerkhof met een gebouw waarin eveneens tombes liggen. Aanvankelijk was het verloren gegaan, maar het is herontdekt in 1917. In principe worden moslims altijd op hun zij begraven met hun gezicht naar Mekka, hierdoor zijn bijna alle graven dezelfde kant op gericht. Moslims worden altijd begraven en nooit gecremeerd. Het gebouw bestaat uit drie kamers. In het gebouw liggen belangrijke personen, het gewone volk ligt buiten. Alle graven zijn vlak, laag en zonder verdere vermelding van namen of aanwijzingen naar de personen. De graven zijn met kleine kleurrijke maar eenvoudige ruitvormige mozaïeken bedekt. Afhankelijk van de belangrijkheid van de personen is bovenop de mozaïektegels nog een marmeren tempeltje gebouw van maximaal 40 cm hoogte. Deze langvormige tempeltjes zijn hersteld na de vondst in 1917 met Italiaans marmer. Er liggen meerdere personen in een tombe. In het mausoleum liggen 4.476 leden van 60 generaties van de Saadi familie.
Soeks
Precies in het midden van het oude centrum bevinden zich talloze soeks (markten). De meeste van deze soeks bevinden zich in de kleine steegjes, vaak niet breder dan twee of drie meter. Omdat de steegjes zo smal zijn en vaak een overkapping hebben komt er weinig zonlicht in de steegjes. Je waant je in eindeloze winkelgalerijen, die erg populair zijn bij toeristen. Soms zijn de verkopers agressief, maar als je ze negeert, laten ze je gewoon doorlopen. Blijven kijken is natuurlijk funest; de verkoper zal er alles aan doen om je iets te verkopen.
Er is echt van alles en nog wat te koop zoals voedsel, souvenirs en gebruiksvoorwerpen. Voor iedere kraam zit een verkoper te wachten op een koper. Het aantal winkeltjes in de soeks in ongekend hoog. Als ik er een schatting naar moet maken, denk ik dat er tienduizenden zijn. De koopwaar loopt misschien wel op in de miljard. Ongekend. Bij de slagers hangt het vlees gewoon ongekoeld in de kraam. De vliegen krijg je er gratis bij! Dat zou bij ons dus nooit kunnen. Soms bestaat de koopwaar niet meer uit een aantal takjes kruiden dat op de grond ligt. Hoeveel hoop je er daar van te verkopen en wat brengt het per dag op, is mijn gedachte. Het moet arme troef zijn.
Soeks, is een verschijnsel dat in onze westerse cultuur niet voorkomt en daardoor voor ons een grote aantrekkingskracht heeft. Geheid dat je er wat koop. De lokale bevolking ook overigens. Vooral in de avond kun je er over de koppen lopen.
Klik voor meer foto’s.
Volg mijn reis 