Leeuwarden en Valletta (Malta) zijn in 2018 de cultuursteden in Europa. Het toeval is dat beide steden dit jaar op ons programma staan. Leeuwarden is als eerste aan de beurt. Ik vraag mij af, waarin verschilt Leeuwarden dit jaar met andere jaren? Wat heeft het extra te bieden? Omdat ik nooit eerder in Leeuwarden ben geweest heb ik weinig referenties. Ik ga er de komende dagen achter komen waarom Leeuwarden zich dit jaar culturele hoofdstad mag noemen. In de krant lees ik dat Leeuwarden ‘hot’ is. Mede omdat het nu de status heeft van culturele hoofdstad is het erg in trek bij toeristen.
Met bijna 100.000 inwoners is het een van de oudste steden in het noorden van Nederland met een rijke geschiedenis. Dankzij een historische binnenstad en woonwijken uit de negentiende en twintigste eeuw staat Leeuwarden met 617 rijksmonumenteninschrijvingen in de top-15 van Nederlandse monumentengemeenten. Ook heeft de stad beschermde stadsgezichten zoals de binnenstad met singels, het Nieuwe Kanaalgebied en de Hollanderwijk. Deze worden beschermd, omdat ze een bijzondere ruimtelijke structuur en karakter hebben. Naast de rijksmonumenten zijn er 375 beeldbepalende panden. In de middeleeuwen hadden gebouwen een naam i.p.v. een huisnummer. Diverse panden dragen nog steeds de oorspronkelijke naam. Ondanks dat Leeuwarden een historische stad is toch mis ik wat. De huizen zijn gemiddeld klein en sober zonder veel sierlijke details wat duidt op een niet erg welvarend verleden. Leeuwarden is een stad maar heeft wel dorpse charmes. Uiteraard zijn er ook veel uitzonderingen. De mooiste gebouwen van Leeuwarden zijn onder andere: het Catshuis, het Stadhuis, Centraal Apotheek, de Kanselarij, Eysingahuis, Post Plaza, het Provinsjehûs, het Blokhuispoort, de Waag, Beurs, Paleis van Justitie en het Station NS.
Leeuwarden staat onder andere bekend om de 11 Stedentocht, Mata Hari, M.C. Escher en Fryske Dumkes. Bij Leeuwarden denk ik ook aan Doutzen Kroes. Ik weet ook wel dat ze uit Giekerk komt, het kleine dorpje op 10 km van Leeuwarden. Maar een beetje dromen mag toch wel? Ik weet zeker dat ze in haar leven vaak in Leeuwarden is geweest. En heel, heel, heel misschien loop ik ze wel tegen het lijf. Letterlijk? Ze zal er vast nog regelmatig komen.
Het is lente en erg warm dus over de 11 Stedentocht ga ik het hélemaal niet hebben. Over Escher kan ik ook kort zijn. Het gezin woonde in de Grote Kerkstraat, maar verhuisde naar Arnhem toen hun zoontje vier jaar was. De kleine Escher heeft dus niet echt kunstwerken geproduceerd in Leeuwarden. In de Grote Kerkstraat bij het Prinsenhof Museum hangt een tekening van Escher ter herinnering aan zijn voormalige woonhuis. Als je een bijzondere collectie van hem wil zien raad ik je aan om naar het Fischer Museum te gaan in Den Haag.
Fryske Dumkes is, zoals het woord het al zegt, een typisch Friese lekkernij, maar niet specifiek uit de hoofdstad dus. Het zijn lekkere koekjes die onder andere te koop zijn bij de bakker en op de markt.
Mata Hari is wel echt uit de hoofdstad en daar zijn ze best trots op. Wat weet je nog van haar? Wel, Mata Hari is als Margaretha Zelle in 1876 geboren. Ze was een exotische danseres die door de Fransen schuldig vonden is aan spionage en daarom is gefusilleerd. Ze groeide op in de Grote Kerkstraat 212. Zoals bij zoveel historische huizen staat er op het huis een tekstbordje met uitleg over deze bijzondere vrouw die ooit tot de best betaalde danseressen van Parijs behoorde. Op de ‘Kelders’ staat een bronzen beeld van Mata Hari tegenover het huis waar ze is geboren.
Er zijn een heleboel dingen die me opvallen in Leeuwarden. Ten eerste de grachten. Ik zou het niet over de 11 Stedentocht hebben, maar bij het zien van de grachten kan ik mijn gedachte er niet van verzetten om niet over deze marathon wedstrijd te beginnen. Ik bedenk me hoe het is als in een strenge winter de grachten bevroren zijn en de Friezen staan te popelen om te schaatsen. Moet machtig mooi zijn om middenin de stad te schaatsen.
In Leeuwarden zie ik veel jonge mensen, omdat er in Leeuwarden veel scholen zijn met studenten. Ik zie ook veel dagjesmensen en toeristen. Blijkbaar is de stad erg in trek. De rondvaartboten zitten helemaal vol en de stadsgidsen hebben het lekker druk. Mede vanwege het fantastische weer zijn de terrasjes lekker vol. Er is trouwens veel horeca in de stad, net als winkels waardoor het een gezellige stad is.
Ik had verwacht dat veel Friezen altijd Fries spreken, maar dat valt eigenlijk best tegen. De jeugd krijgt maar enkele uurtjes Fries op school dat overigens wel een verplicht vak is. De Friese taal is pas in 1955 als officiële taal erkend. Nu zet de provincie zich in om de taal te promoten, maar mijn gevoel zegt mij een beetje dat steeds minder Friezen Fries (zullen) spreken in het openbaar. Overal in de stad zie je borden met teksten waarop ze proberen de taal levend te houden, maar ik als niet Fries sprekende kan er niets mee. Ik kan het niet lezen. Zet er dan op zijn minst een Nederlandstalige versie onder. Op het grote plein voor de Oldehove is een stuk tekst verwerkt in de bestrating over het onderwerp taal.
Bewust of onbewust ga je Leeuwarden toch vergelijken met Groningen. Er zijn duidelijk overeenkomsten maar ook grote verschillen. Vooral de inwoners van de beide steden zelf zullen het meer als verschillende steden ervaren vanwege de unieke eigenschappen. Maar als niet-noordeling zie ik duidelijk overeenkomsten tussen de planologische structuur van de centra.
Ik was drie dagen in Leeuwarden en heb me prima vermaakt. Ik vind het een fantastische stad die ik iedereen kan aanbevelen.
Op de volgende onderwerpen nader toegelicht:
Blokhuispoort
Het Blokhuispoort is een van de meest bijzondere gebouwen in Leeuwarden. Het Blokhuispoort is een restant van de fortificatie van de vesting. Het huidige gebouw bestond jarenlang uit een gevangenis en een Huis van Bewaring. Sinds de sluiting in 2008 zijn er een groot aantal bedrijfjes gehuisvest letterlijk in de kleine cellen van het complex. Maar er is ook een hostel (Alibi). Dus als je nog eens in een gevangenis wil slapen kun je hier terecht. De industriële binnenhal is prachtig om te zien met veel staal en uiteraard de originele, dikke, stalen deuren van de cellen.
Fries Museum
In 2013 opende het nieuwe Fries Museum zijn deuren aan het Wilhelminaplein. Het moderne museum is een van de grootste in noord Nederland met een grote diversiteit aan onderwerpen. Uiteraard staat Leeuwarden centraal met onder andere archeologische vondsten en schilderijen. Er is een stijlkamer ingericht met schitterend achttiende eeuws meubilair. Compleet tegengesteld hiervan is de ‘feestzaal’ die geheel grijs is ingericht. Ik wist niet wat ik zag; een kamer waar alles maar dan ook alles grijs is. Zelfs het kratje bier is grijs. Het is een bijzondere ervaring, waar je bijna je oriëntatie verliest, omdat diepte vervaagt door de monotone kleur. Naast middeleeuwse kust is er ook ruim aandacht voor moderne kunst in het museum, maar dat zal vast niet iedereen waarderen. Tot de collectie behoren ook een BH van Mata Hari en het zwaard van Grote Pier (Grutte Pier), maar deze heb ik beide gemist, moet ik bekennen.
Onderdeel van het museum is het verzetsmuseum over de geschiedenis van de Joden waarvan het overgrote deel gedeporteerd is in de Tweede Wereldoorlog.
Keramiek Museum
Het museum is gehuisvest in het Princessehof, dat van 1731 tot 1765 bewoond is geweest door Maria Louise van Hessen Kassel, weduwe van stadhouder Johan Willem Friso. Het paleis bestaat uit drie panden die zijn samengevoegd. In het middelste huis woonde eind negentiende eeuw het gezin Escher. Maurits is daar geboren in 1898.
Het Keramiek Museum heeft een grote en uitgebreide collectie keramiek waaronder onder andere kunst, servies, tegels, vazen enz. Keramiek is niet echt mijn ding. Wat ik wel bijzonder vind zijn drie grote ‘vijvers’ met stromend water waar tientallen schalen met verschillende diameters in ronddraaien. Door het stromende water kletteren de schalen tegen elkaar waardoor er een onophoudelijk ‘geklingel’ ontstaat. Zo simpel, maar zo inventief en origineel.
Museum Pakhuis Koophandel
Het Museum pakhuis Koophandel – ook wel Het Andere Museum genoemd – is een van de meest eigenaardige musea dat ik ooit gezien heb. Het museum is ondergebracht in een vrij klein pakhuis dat afgeladen vol is met een zeer grote variatie aan voorwerpen. Bij binnenkomst krijg je de indruk dat ze gewoon heel veel voorwerpen bewaard en opgeslagen hebben in plaats van het weg te gooien. De collectie is zeer uitgebreid en bestaat samengevat uit: oldtimers, dinky toys, model treinen, Meccano, kantklossen, borduren, antieke radio’s enz. enz. Maar er is ook informatie en materiaal over Mata Hari en de Vrijmetselaars. Het is een zeer gevarieerde collectie met voorwerpen die vreemd genoeg onderling helemaal niets met elkaar te maken hebben. Al met al een verrassend leuk museum.
Natuurmuseum
Diverse steden in Nederland hebben een Natuurmuseum, zo ook Leeuwarden. Het is voor alle leeftijden, maar vooral voor jongere is het bijzonder leuk omdat het heel interactief is. Het museum bevat een grote collectie opgezette dieren met als pronkstuk een 15 meter lang skelet van een potvis die ooit op de Wadden aanspoelde.
Oldehove
De Oldehove op de Oldehoofsterkerkhof (plein) is de meest mislukte kerk die ik ooit gezien heb. De toren moest een van de hoogste van de Noordelijke Nederlanden worden, maar dat is er nooit van gekomen. Omdat het op een terp werd gebouwd begon het gebouw al op tien meter hoogte over te hellen. Eerst werd geprobeerd nog loodrecht door te bouwen waardoor de toren behalve scheef ook krom werd. Op veertig meter hoogte werd de bouw gestopt. Later zijn de spitsboogramen en portalen in de onderste geleding dichtgemetseld om de toren nog steviger te maken. De toren is nu het belangrijkste symbool van Leeuwarden. Er zijn zelfs likeurflesjes te koop die net zo scheef zijn. Wenteltrappen, die ook scheef zijn, brengen je naar de top van de toren. In een glazen uitkijkpost kijk je 40 meter recht naar beneden. In de toren wordt op de wand een boeiende film vertoond over het wel en wee van het ontstaan van de kerktoren.
Pier Pander Museum
Het Pieter Pander Museum is een klein museum in de Prinsentuin. Pier Pander was een Friese beeldhouwer die leefde van 1864-1919. Hij wist zich ondanks zijn handicap te ontwikkelen tot een gevierd kunstenaar, de bekendste Nederlandse beeldhouwer van zijn tijd. Het museum toont beelden en medaillons van de kunstenaar maar ook koperkunst van Dirk van Erp die in dezelfde periode leefde en op zijn 28ste naar Amerika emigreerde.
Praamvaren
In Friesland heet een rondvaartboot Praamvaart. Dagelijks vertrekken diverse platte open schuiten vanuit de gracht bij Nieuwstad. De tochten zijn populair waardoor de kans bestaat dat de dag volgeboekt is. Ben er dus snel bij. Bij de rondvaart zie je Leeuwarden vanuit een heel ander perspectief. Een gids vertelt onderweg over de details van Leeuwarden.
klik hier voor meer foto’s.
De belangrijkste musea in Leeuwarden:
Boomsma Beerenburgen Museum, Bagijnestraat 42A
De Blokhuis Poort, Blokhuisplein 40
Fries Museum, Wilhelminaplein 92
Fries Verzetsmuseum, Wilhelminaplein 92
Historisch Centrum Leeuwarden, Groeneweg 1
Keramiekmuseum Princessehof, Grote Kerkstraat 11
Museum De Grutterswinkel, Nieuwesteeg 5
Museum Pakhuis Koophandel, Oostersingel 8
Natuurmuseum Fryslân, Schoenmakersperk 2
De Oldehove, Oldehoofsterkerkhof
Pier Pander Museum, Groeneweg 1
Tresoar, Boterhoek 1
Mijn persoonlijke top 10 van Leeuwarden:
1. Een stadswandeling volgens VVV
2. Een stadstour met een gids
3. Een rondvaart met de boot / praamvaren
4. Blokhuispoort
5. Friesmuseum
6. Oldehove
7. Grote of Jacobijnerkerk
8. Prinsentuin
9. Museum de Grutterswinkel
10. Natuurmuseum
Volg mijn reis 