Valkenburg is een merkwaardig maar uniek stadje in het glooiende en diepe zuiden van Limburg. Het is extreem toeristisch, maar ik vraag mij wel af waar al deze mensen voor komen. Valkenburg heeft in verhouding tot zijn grootte een onevenredig aantal horecagelegenheden en terrassen. Komen al deze mensen nou voor de gezelligheid op de terrassen of voor de bezienswaardigheden? Mijn gevoel zegt het eerste. Gezellig, dat wel.
Valkenburg is al sinds 1833 als toeristenplaats ontdekt. Het station dat in 1853 werd geopend is het oudste nog in gebruik zijnde stationsgebouw van Nederland. Het burchtachtige NS-station lokte veel reizigers tot uitstappen. Zo ontdekte men de indrukwekkende kasteelruïne met veel natuurschoon in de nabije omgeving. Hierdoor is Valkenburg een van de oudste toeristenplaatsen van Nederland.
In Valkenburg werd in 1885 ook de eerste VVV van Nederland opgericht. Na de Tweede Wereldoorlog ontwikkelde het toerisme in Valkenburg zich voorspoedig. De VVV van Valkenburg is gehuisvest in een prachtig historisch gebouw aan het Theo Dorrenplein. Op zondag als het er barst van de dagjesmensen is de VVV dicht terwijl er juist dan het meeste behoefte is aan toeristische informatie. Wat een gemiste kans. Hoe kan de VVV zo zitten te slapen? Misschien willen de mensen wel iets leuks doen of iets bezichtigen in plaats van op een terras zitten!
Valkenburg wordt ook wel “Mergelstad” genoemd vanwege de vele huizen die met mergelstenen zijn gebouwd. De rijkelijk aanwezige kalksteen (lokaal aangeduid met de incorrecte term “mergel”) in de ondergrond zorgt al eeuwenlang voor een belangrijke bron van werkgelegenheid. Als gevolg van de mergelwinning is een uitgebreid gangenstelsels (kalksteengroeves of mergelgrotten) ontstaan. In het Romeins Katakomben Museum en de Fluweelengrot kun je uitgebreid kennis maken met de ondergrondse gangen. Vanaf ongeveer 1050 gebruikte men het gangenstelsel van de Fluweelengrot voor de mergelwinning, voornamelijk voor de bouw van het kasteel van Valkenburg. Tegenwoordig zijn de ruïne en de grot een toeristische attractie. Het kasteel, ooit de burcht van de heren van Valkenburg, werd in 1672 verwoest maar nooit geheel afgebroken. Het werd verwoest door terugtrekkende Hollandse troepen, die wilden voorkomen dat de oprukkende Fransen er gebruik van zouden maken. Slechts twee stadspoorten de Berkelpoort en de Grendelpoort en een deel van de stadswallen overleefden de vernietiging. De kasteelruïne die boven alles uit tornt is sinds 1967 een beschermd rijksmonument. Een interessante looproute leidt je langs de restanten van de burcht. Ondertussen heb je een mooi uitzicht over Valkenburg. Nou ja mooi! Hoe mooi Valkenburg ook is, van bovenaf is dat vreemd genoeg allesbehalve het geval.
Een deel van het centrum is rijksbeschermd met een groot aantal rijksmonumenten. Dat is wat Valkenburg mooi maakt, ook al beleef je Valkenburg passief, dan nog geniet je van de architectuur. De Berkelpoort en de Grendelpoort uit de 14e eeuw liggen automatisch in je looproute. Deze poorten zijn natuurlijk prachtig maar veel meer dan fotootje zit er voor de toerist niet in. Een derde poort is de Geulpoort. Deze poort is echter pas in 2014 geheel herbouwd. En dat is goed te zien aan de puntgave gele mergelstenen. Zo ‘fris’ heeft dus heel Valkenburg er uit ooit gezien. Moet wel indrukwekkend zijn geweest.
Naast de dagjesmensen is Valkenburg ook bijzonder populair bij wielrenners. Bekende hellingen zijn de Cauberg, de Sibbergrubbe en de Emmaberg. De steilste klim op de Cauberg is zelfs plaatselijk 10-12%. En als de jongens met hun malle broeken op een terrasje zitten, drinken ze ‘netjes’ Radler. Valkenburg was al vaak het toneel van belangrijke wielerevenementen zoals de Amstel Gold Race, WK-wielrennen en de Tour de France.
Landelijke faam genieten Thermae 2000, het kuurpark en het Holland Casino welke boven op de Cauberg zijn.
Andere bijzonderheden in Valkenburg zijn onder andere de H.H. Nicolaas en Barberakerk, de Lourdesgrot en diverse kastelen in de omgeving.
Valkenburg heeft eigenlijk maar één echt museum, het Museum Land van Valkenburg aan de Grotestraat 31. De collectie omvat een aantal zeer verschillende verzamelingen op het gebied van geologie, Romeinse en middeleeuwse archeologie, lokale geschiedenis en een bescheiden collectie kunst.
Voor wie dan toch de beentjes wil strekken en niet alleen maar passief op een terrasje wil zitten zijn er veel parken en natuurgebieden in de omgeving waar men kan wandelen en fietsen. Het Den Halderpark, het Odapark, Park Dersaborg en Kasteelpark Oost zijn kleinschalige stadsparken. Het Geulpark, het Rotspark en het Kuurpark zijn veel meer natuurparken, die uitnodigen tot stevige wandelingen. In de directe omgeving van Valkenburg bevinden zich verder diverse bossen en andere natuurgebieden, waaronder het Geuldal, de Cauberg, de Heunsberg, het Sint-Jansbosch, het Biebosch, het Schaelsbergerbos en het Ravensbosch.
Meer dan 4000 bedden telt de hotelcapaciteit van Valkenburg en er worden jaarlijks meer dan een miljoen overnachtingen geboekt. Valkenburg is dus echt toeristisch. Hoe jij het beleeft – passief of actief – heb je helemaal in eigen hand. Er is genoeg te zien en te doen voor jong en oud. En heb je alles al gezien en gedaan, dan zijn er altijd nog de vele terrasjes. Daarmee ben ik weer terug bij het begin van mijn verhaal. Blijkbaar hebben al deze mensen de bezienswaardigheden al gezien. Of toch niet?
De belangrijkste grotten en mijnen in Valkenburg zijn:
Fluweelengrot, Daalhemerweg 27
De Fluweelengrot naast de kasteelruïne is een van de gangenstelsels onder het Limburgse stadje Valkenburg. Vanaf ongeveer 1050 gebruikte men dit gangenstelsel voor de mergelwinning, voornamelijk voor de bouw van het kasteel. Tegenwoordig is de grot een toeristische attractie.
Gemeentegrot, Cauberg 4
De Gemeentegrot is opengesteld voor toeristen en er zijn regelmatig rondleidingen. De ingang van de grot bevindt zich aan de voet van de Cauberg. Sinds 1986 vindt er in de grot elk jaar een kerstmarkt plaats.
Museum Romeinse Katakomben, Plenkertstraat 55
Dwalend door de onderaardse gangen neemt de gids je mee naar lang vervlogen tijden, naar het Rome uit het vroege Christendom van de derde en vierde eeuw. Je daalt af naar de graven van gewone Romeinse burgers en naar de schitterende grafkamers van vooraanstaande Romeinen. Een labyrint vol perfect nagebootste catacomben uit het oude Rome. In de mergelsteen zijn gaten uitgehakt die als horizontale grafnissen dienden. Deze nissen werden afgesloten met een terracotta of een marmeren plaat. Welgestelde families hadden vaak een eigen grafkamer met rijkelijk versierde wanden. Prachtige fresco’s, beelden, en het boeiende verhaal van de gids in het schijnsel van kaarslicht maken de rondleiding tot een fascinerende ervaring.
Steenkolenmijn, Daalhemerweg 31
Ontdek de wereld van de mijnbouw in een mysterieuze omgeving onder de grond. Je begint de kennismaking met de wereld van de mijnwerkers in een ondergrondse filmzaal, die in mijnbouwstijl is ingericht. Daar zie je een unieke promotiefilm van de Staatsmijnen (DSM) uit het midden van de jaren zestig.
Klik hier voor meer foto’s.
Volg mijn reis 